تفاوت طب سنتی و طب اسلامی در چیست؟

 

به گزارش روی تیتر چندی پیش انتشار ویدئوی عجیبی از سوزاندن کتاب هاریسون که از کتب مرجع پزشکی به حساب می‌آید خبرساز شده بود. در این ویدئو یکی از مروجین طب اسلامی در ایران به نام آیت الله تبریزیان در مخالفت با آموزه‌های این پزشکی نوین، اقدام به آتش زدن این کتاب می‌کند. بعدها ویدئوی دیگری از وی پخش شد که در آن توضیح می‌دهد این اقدام در پاسخ به آتش زدن کتاب قانون ابن سینا از سوی غربی‌ها صورت گرفته است. با مراجعه به سایت و کانال تلگرامی آیت الله تبریزیان متوجه می‌شویم که وی ادعاهای بزرگی در خصوص دستاوردهای طب اسلامی دارد. همین موضوع باعث شد به سراغ این پرسش برویم که به راستی طب اسلامی چیست و چه کاربردی دارد؟ تفاوت طب اسلامی با طب سنتی در چیست؟ آیا این دو شاخه از طب می‌توانند جایگزین طب مدرن شوند؟

سال گذشته آیت الله مکارم شیرازی در دیدار با وزیر بهداشت گفته بود: در قرآن و روایات دستوراتی وجود دارد اما طب اسلامی گفته نمی شود، این طبی که امروز وجود دارد طب سنتی نام دارد. همچنین مدیرکل دفتر طب سنتی وزارت بهداشت در گفت‌و‌گو با ایسنا گفته بود: کارگروه نظام سلامت در اسلام که مدتی است در دفتر طب ایرانی وزارت بهداشت تشکیل شده، مدت سه سال روی موضوع طب ایرانی بررسی کارشناسی انجام داده است. ما برای تعیین تکلیف این موضوع به مراجع تقلید و حدیث شناسان پژوهشکده علوم قرآنی مراجعه کردیم. نتیجه تمام این بررسی‌ها این بود که ما موضوعی به نام طب اسلامی نداریم.

برای جویا شدن نظرات فعالین این حوزه درباره این اظهارات و کسب اطلاعات بیشتر در مورد طب اسلامی به سراغ جواد علی قلی پور، متخصص طب اسلامی رفتیم و نظر وی را پرسیدیم.
ابتدا از وی پرسیدیم طب اسلامی چیست؟
"طب اسلامی مستندات پزشکی است که از آیات و روایات استخراج شده و خیلی خوب جواب داده است. ما حدود 13 هزار روایت طبی داریم که پزشکان باید روی این‌ها کار کنند که متاسفانه تا کنون کار نکرده اند. لازم است افرادی این روایت را پرورش بدهند که تا کنون در ایران نداشته ایم."

از دید او طب اسلامی طب مدرن را رد نمی‌کند ولی کاملا قابل اعتماد نیست.
"ما طب مدرن را رد نمی‌کنیم. بعضا در دقیقه 90 وضعیت فرد بیمار بحرانی می‌شود ما از داروهای شیمیایی استفاده می‌کنیم. چون پایه گذاران طب مدرن دشمنان ما هستند ممکن است اطلاعات مهم‌تر را به ما ندهند اما بنیانگذاران طب اسلامی ائمه هستند و این اتفاق نمی‌افتد. در طب مدرن گاهی نظریه‌ای داده می‌شود که بعد از چند سال رد می‌شود بنابراین به همه توصیه می‌کنم اگر تضادی بین طب سنتی و طب مدرن باشد ابتدا به طب سنتی رجوع کنند. طب سنتی هم کم‌هزینه‌تر است و هم عارضه کمتری دارد."

این متخصص طب سنتی ادعا می‌کند طب اسلامی به درمان بیماری‌هایی رسیده است که در طب مدرن درمان نمی‌شوند.
"ما در طب سنتی اسلامی به این رسیده‌ایم که برای همه بیماری‌ها درمان وجود دارد. بیماری‌هایی که در طب مدرن درمان ندارند در طب اسلامی درمان می‌شوند. مانند دیابت، فشار خون و ام اس"

در رابطه با اظهار نظر آیت الله مکارم شیرازی نیز از وی سوال کردیم و اینچنین پاسخ داد:
"از فرمایشات آیت الله مکارم سو استفاده شده است ایشان گفته اند ما یک طب مدون و جمع و جور شده نداریم. نه اینکه اصلا طب اسلامی نداشته باشیم پس این همه روایت طبی برای چیست؟ این هم بر می‌گردد به سستی وزارت بهداشت که کتاب هاریسون را چاپ می‌کند اما روایت طبی ما را پرورش نمی‌دهد. هر کس هم که کاری می‌کند زندانی‌اش می‌کنند. الان آیت الله تبریزیان را خیلی اذیت می‌کنند. در حالی که از هلند آمده بودند تا او را ببرند زیرا چند بیمار سرطانی داروهای ایشان را مصرف کرده بودند و درمان شده بودند. آن‌ها خودشان اعتراف کردند که شما علمی دارید فراتر از علم بشر."

از دید وی آتش زدن کتاب هاریسون کار ناپسندی نبوده است.
"این کار چندین سال پیش انجام شده بود. به این خاطر که آن‌ها کتاب قانون ابن سینا را آتش زده بودند و ما در مقابله با آن‌ها این کار را انجام دادیم که خیلی هم کار بدی نیست."

 

اما این سوال همچنان باقی ماند که تفاوت میان طب سنتی و اسلامی چیست؟ به منظور رسیدن به پاسخ این پرسش مصاحبه‌ای با یکی از متخصصین این حوزه، خانم شیوا شمشیری، رزیدنت سال سوم داروسازی سنتی دانشگاه علوم پزشکی تهران و مدیر تحقیق و توسعه شرکت هربی فارمد، انجام دادیم و نظر وی را پرسیدیم.

وی طب سنتی را اینگونه تعریف کرد.
"طب سنتی یا طب ایرانی روش درمانی‌ای بوده است که برای هر فرد به صورت شخصی تجویزات گیاهان دارویی یا ترکیبات گیاهان دارویی را انجام می‌دادند و تجویز می‌کردند. طب سنتی طب کل‌نگری است یعنی شرح حالی کلی از بیمار می‌گرفته و افراد را بر اساس مزاج تقسیم بندی می‌کرده و اگر دیده می‌شد که مزاج فرد از حالت طبیعی خود خارج شده سعی می‌کرده به آن حالت طبی برگردد. طب ایرانی کاری می‌کند که فرد سالم بیمار نشود و فرد بیمار به حالت سلامت باز گردد."

از دید وی تفاوت طب سنتی و طب ایرانی در منابع مورد استفاده است.
"طب اسلامی فقط و فقط از احادیث استفاده می‌کند اما در طب ایرانی ما از متونی استفاده می‌کنیم که تفکرات اصیلی پشت آن‌ها بوده است مانند کتاب‌های رازی، ابن سینا و یکی از حکیمان برجسته ایرانی، عقیلی. آموزه‌های طب ایرانی از زمان تاسیس دانشگاه جندی شاپور در حال جمع‌آوری بوده است. بعد که اسلام وارد ایران می‌شود تمام کتب طب سنتی ما ترجمه به عربی می‌شود. گاهی گفته می‌شود این طب، طب اسلامی است اما این طور نیست و این متون همان متون پیش از اسلام است."


او روش درمانی طب مدرن و سنتی را اساسا متفاوت می‌داند.
"همه طب مدرن علامت درمانی است. یعنی ما سرما می‌خوریم، به پزشک مراجعه می‌کنیم و صرفا سرفه و گلودرد ما را درمان می‌کند. طب سنتی ایرانی اینطور نگاه نمی‌کند. اگر کسی سرما بخورد سر منشا سرما خوردگی را بررسی می‌کند و سعی در درمان آن دارد تا بیماری دیگر رجوع نکند. ما در طب سنتی علامت درمانی نمی‌کنیم. مثال دیگر بیماری‌های پوستی است. در طب مدرن پزشک یک پماد می‌دهد و می‌گوید این آکنه را درمان می‌کند اما علت آن آکنه که از بین نرفته. طب سنتی به سراغ کبد می‌رود تا آن را درمان کند. یعنی سرمنشا بیماری. "

از وی در مورد مزاج که در طب سنتی بسیار شنیده می‌شود پرسیدیم."مزاج یعنی کیفیت‌های آمیخته به همدیگر که یک کیفیت نهایی را می‌سازند. بحثی در طب سنتی هست به نام اخلاط چهارگانه. خلط سودا، بلغم، دم و صفرا. ما می‌گوییم غذایی که خورده می‌شود به این اخلاط تبدیل می‌شود. این خلط‌ها در کنار یکدیگر یک کیفیت کلی را برای فرد می‌سازند که مزاج فرد را تعیین می‌کند.
مزاج سنی است. مثلا فردی که به دنیا می‌آید میزان گرمی و تری بدنش بالاتر است. سن که به سمت جوانی می‌رود مزاج به سمت گرمی و خشکی می‌رود. هر چه فرد پیرتر می‌شود سردی و تری غلبه پیدا می‌کند. اگر کسی در طول زندگی مزاج همان سن را داشته باشد که مشکلی ندارد اما گاهی فرد از مزاج سنی خود فاصله می‌گیرد که می‌گوییم فرد دچار سو مزاج شده است و باید او را به مزاج تعادلی بدنش برگردانیم. این حالت تعادل را بر اساس سن، فصل، شرایط زندگی و حتی شغل تشخیص می‌دهیم. مثلا مزاج فردی که در شمال کشور زندگی می‌کند بیشتر به سردی و تری گرایش دارد. حالا اگر از این مزاج فاصله بگیرد در این خطه نمی‌تواند زندگی کند باید به مزاج تعادلی‌اش برگردانیم."

وی می‌گوید پیش می‌آید که طب سنتی و مدرن همدیگر را نفی کنند اما در بسیاری موارد طب مدرن طب سنتی را تایید می‌کند.
"این اتفاق زیاد می‌افتد اما آن‌ها نمی‌توانند به هیچ عنوان طب سنتی را رد کنند. مثلا در طب سنتی ایرانی 13 نوع سر درد داریم که طب نوین نمی‌پذیرفت اما طب نوین اکنون خودش 13 نوع سر درد را شناسایی کرده است که علائمش دقیقا همان‌هایی است که 700 سال پیش عقیلی مطرح کرده است."