به گزارش فراتیتر، یکی از اصلیترین مشکلات کشور در حال حاضر پروژههای نیمه تمامی است که از سالهای گذشته و در دولتهای قبل آغاز شده و به دلایل مختلف هنوز تکمیل نشده و به بهره برداری نرسیده است. یکی از اصلیترین مواردی که مانع از پایان یافتن این پروژهها شده، تامین منابع مالی برای اجرای آنهاست. دولت در سالهای مختلف با کمبود منابع مالی در پروژههای زیرساختی مواجه بوده که کارشناسان اقتصادی روشهای مختلفی را برای رفع این مشکل پیشنهاد داده اند. یکی از روشهایی که طی سالهای گذشته مطرح شده، تشکیل صندوق پروژهها برای تامین مالی پروژههای مختلف در کشور است.
مدیرعامل شرکت سرمایه گذاری ایرانیان در این خصوص معتقد است تشکیل صندوق پروژهها و ورود مردم به تامین مالی این پروژهها برای کشور، دولت، پروژههای نیمه تمام و مردم عایدی فراوانی دارد که البته این در صورتی است که نهادهای مختلف سرمایه گذاری و بازگشت سرمایه و سود آن را تضمین کنند.
گفت و گوی فارس با محسن محمدی مدیرعامل شرکت سرمایه گذاری ایرانیان در خصوص صندوق پروژهها را در ادامه میخوانید:
در وضعیتی که نقدینگی بسیار زیادی در حال ورود به بازار سرمایه در کشور است، تشکیل صندوق پروژه میتواند بخشی از مشکلات کشور در حوزه تامین مالی را برطرف کند؟
محمدی: بله. با توجه به اقبال مردم به بازار سرمایه و این مساله که نقدینگی به بورس سرازیر شده است، توصیه میکنم صندوق پروژهها که متصل به بازار اولیه هستند، زودتر تشکیل شده و توسط مسوولین تبلیغ شود تا بخشی از پولهای وارد شده به بورس به سمت این صندوقها هدایت شود. در صورتی که نقدینگی وارد بازار اولیه شود، میتوان اثرات بزرگ اقتصادی را ایجاد کرد و باید این صندوق پروژهها در بخشهای مختلف از سوی دولتمردان توصیه و حمایت شود تا بتوان از آنها برای توسعه کشور استفاده کرد.
در حال حاضر ایجاد این صندوق پروژهها با کندی صورت میگیرد. در وضعیت فعلی میتوان امیدوار به موفقیت این صندوقها بود؟
محمدی: امروز برای ایجاد و طراحی این صندوق پروژهها دیر شده و باید خیلی زودتر از سوی مسوولین دولتی سازوکارهای آن ایجاد میشد و امروز باید از عواید آن استفاده میکردیم. متاسفانه به واسطه اینکه سیاست گذارانی که در بخشهای مختلف باید از این صندوق پروژهها حمایت میکردند و این حمایتها تا الان رخ نداده، این صندوقها مورد اقبال سرمایه گذاران قرار نگرفته است. قوانین مرتبط با این صندوق ها، دستورالعملها و بخشنامههای مرتبط با آن هنوز مورد توجه جدی قرار نگرفته و هنوز این صندوقها به طور کامل عملیاتی نشده اند. از دیگر سو، فعالان بازار سرمایه، نهادها و شرکتهای حقوقی هم این ریسک را نپذیرفته اند که وارد این صندوق پروژهها شوند و در این صندوقها سرمایه گذاری کنند. این صندوقها مانند صندوق مسکن، صندوق زمین و ساختمان خیلی مورد استقبال قرار نگرفت. افراد حقیقی هم از این موضوع اطلاعات کمی داشتند، پس این صندوقها مورد توجه جدی قرار نگرفت.
چه کسانی و یا چه نهادها و دستگاههایی باید این موضوع پیش میبردند؟
محمدی: ما به عنوان کارشناسان بازار سرمایه انتظار داشتیم، دولت و نهادهایی که در این ماجرا دخالت دارند، خیلی زودتر از این به فکر راه اندازی این صندوقها بیافتند تا با توجه به حضور گسترده مردم در بازار سرمایه، بخشی از سرمایههای خرد نیز وارد این صندوقها و در نتیجه در توسعه کشور هزینه شود.
تشکیل این صندوقها برای مردم عایدی به همراه دارد و یا دولت هم میتواند در این زمینه منافعی کسب کند؟
محمدی: دولتمردان این موضوع را جدی بگیرند و مردم هم برای یک سرمایه گذاری مطمئن که هم ارزش افزوده اقتصادی برای کشور دارد و هم یک سرمایه گذاری مطمئن و سود آور است شرکت کنند. این نوع سرمایه گذاری به دلیل ریسک پایینی که دارد، بسیار بهتر از خرید سهام و حضور در بازار ثانویه است که با ریسک بالایی همراه است. سود افراد در بازار ثانویه یا بورس تنها به دلیل افزایش قیمت سهام بوده و هیچ مابه ازای بیرونی ندارد. یعنی اقتصاد از این سودآوری منفعتی کسب نمیکند. تشکیل این صندوقها یک بازی برد برد برای کشور و مردم است که میتواند بسیاری از پروژههای نیمه تمام و یا در دست مطالعه را شامل شود. این پروژهها اغلب با مشکل تامین مالی مواجه هستند و از این طریق میتوان بسیاری از مشکلات آنها را برطرف نمود.
آیا تضمینی وجود دارد که این صندوقها بتوانند عملکرد قابل قبولی داشته باشند و بتوانند برای سرمایه گذاران خود سودآوری داشته باشند؟
محمدی: موفقیت صندوقهای پروژه شروطی دارد. اولا حمایت از صندوقها توسط دولت و نهادهای ذی ربط فراموش نشود و ثانیا حتما این پروژهها بیمه شوند که اگر به دلایلی منتج به بهره برداری نشدند، سرمایه گذاران بتوانند به اصل سرمایه و سود متعارفی دست پیدا کنند. منظور از بیمه، بیمههای خطرات نیست و به نظر میرسد ریسک فرآیندی، اداری و عملیاتی صندوق پروژهها به حداقل برسد تا مردم با اطمینان خاطر به این صندوقها اقبال نشان دهند. اگر چند مورد موفق نیز در حوزه صندوق پروژهها به مردم معرفی شود، میتواند نقدینگی خوبی جذب این صندوقها شود.
الان زمان خوبی برای این عرضه این صندوق پروژه هاست؟
محمدی: ممکن است شما بگویید طی روزهای گذشته بازار سرمایه وارد فاز اصلاح شده است و یا صحبتهایی از این دست که برخی کارشناسان مطرح میکنند. اما باید گفت طبیعت بازار سرمایه با نوسان همراه است و زمانی که شاخص بازار به عددهای خاصی روبرو میشود، ممکن است این تلقی صورت گیرد که بازار ریزش خواهد داشت و این صندوقها نمیتواند در امر جذب سرمایه موفق باشد که با توجه به حجم نقدینگی که در حال ورود به بورس است، این مساله جای نگرانی ندارد. هنوز هم دیر نیست که این صندوق پروژهها وارد بازار شوند و به نظر میرسد اگر دو ماه پیش این صندوقها عرضه میشد، شرایط بسیار بهتری داشتند. اما اگر عرضه این صندوقها برای بعد از عرضه صندوقهای ETF دولت قرار بگیرد، دیگر شاید آن اقبال عمومی به آن صورت نگیرد.
در گذشته آیا روشهای تامین مالی شبیه این صندوقها وجود داشت؟ نحوه تعامل سرمایه گذاران با این صندوقها پس از بهره برداری از این صندوق چگونه خواهد بود؟
محمدی: بله. اوراق مشارکت قابل تبدیل به سهم که میتوان از این طریق مساله تامین مالی پروژهها را برطرف نمود. این تبدیل گرها در دنیا ادبیات خودشان را دارند. یعنی یک سری ابزار نوین وجود دارد که میتوان از طریق آنها برای این صندوقها هم از آنها استفاده کرد و تمهیداتی را در این بخش اندیشید. افراد میتوانند بعد از اتمام پروژه تصمیم بگیرند که از صندوق خارج شوند و یا سهامدار شرکت باقی بمانند. این مساله میتواند با پرداخت وجه از طرف سرمایه گذار باشد و یا همان واحدهای سرمایه گذاری خریداری شده در ابتدای پروژه میتواند تبدیل به سهام این شرکت شود. یا از بخشی از منافعی که تا آن زمان کسب کرده صرفنظر کرده و سهامدار شرکت میشود. یا کسی که کارفرمای پروژه است و این تامین مالی برای او انجام شده است، در واقع میتواند بخشی از سهام خود را به افرادی که در تامین مالی پروژه او شرکت کرده اند، با قیمت روز واگذار کند. البته روشهای دیگری نیز برای این موضوع وجود دارد که میتوان از طریق آن ذائقه و سلیقه افراد مختلف که در این صندوقها سرمایه گذاری میکنند را در به دست آورد.
این صندوقها میتوانند ریسک افراد را از بین ببرند؟
محمدی: ممکن است فردی بگوید من به دنبال سرمایه گذاری با ریسک محدود هستم و یا فردی بگوید من اصلا ریسک را نمیپذیرم و سرمایه خود را وارد بخشی میکنم که اصلا ریسک نداشته باشد. فردی ممکن است میزان عایدی خود را از این سرمایه مشخص کند و این میزان عایدی را با نرخ تورم و نرخ سود سپردههای بانکی تنظیم کند. یا افرادی زمان خاصی را برای انجام سرمایه گذاری اعلام میکنند و کوتاه مدت و یا بلند مدت پروژه برای آنها بسیار مهم است. فرد دیگری ممکن است ریسک بیشتری را بپذیرد تا واحدهای سرمایه گذاری خریداری شده در قبال دریافت وجه و یا گذشت از منافع گذشته آن تبدیل به سهم شود تا بتواند از منافع بلند مدت که وجود دارد استفاده کند. ابزارهای مختلفی را برای نحوه سرمایه گذاران با این صندوق پروژهها میتوان بیان کرد که میتواند منافع همه گروهها از جمله دولت، صاحب پروژه و مردم را تامین کند. البته همه این موارد نیازمند یک عزم جدی از سوی دولت، نهادها، شرکتهای حقوقی، سازمان بورس و مردم است تا این صندوقهای پروژه خوب به مردم معرفی شود و از سوی دیگر پروژههایی که مطالعات امکان سنجی آنها انجام شده و میتواند عایدی را نصیب کشور و مردم کند.
غیر از دولت، چه ارگانها و سازمانهایی در این اجرایی شدن این صندوق پروژهها موثر هستند؟
محمدی: نقش مجلس و نهادهای سیاست گذار و رگولاتور هم در این زمینه میتواند حائز اهمیت باشد. در برخی حوزهها با کمبود قانون مواجه هستیم و در برخی حوزهها قوانین معارض و دست و پاگیر وجود دارد که باید این نهادهای قانون گذار در این زمینه ورود کرده و بتوانند خلاءهای قانونی را برطرف نمایند. همه دستگاههایی که در این زمینه نقش دارند اگر این عزم را داشته باشند تا از طریق صندوق پروژهها مشکلی از مشکلات کشور برداشته شود، این صندوقها میتواند در زمینه تامین مالی پروژههای عمرانی بسیاری از مشکلات را برطرف نماید.
هم اکنون سندی برای اجرای این صندوق پروژهها وجود دارد که بتوان طبق آن عملکرد این صندوقها را ارزیابی کرد؟
محمدی: اگر بخواهیم به دنبال یک سند ایده آل باشیم که هیچ گونه نقصی در آن وجود نداشته باشد و سپس به سمت اجرایی کردن این صندوقها برویم میتوان گفت چنین چیزی هرگز رخ نخواهد داد و بسیاری از پروژهها در کشور به دلیل تامین مالی نشدن نیمه تمام باقی خواهند ماند و یا اصلا پروژه جدید دیگری اجرا نخواهد شد. هیچ وقت هم این مساله اتفاق نخواهد افتاد و هم اکنون به نقطه خوبی در تدوین دستورالعملهای این صندوقها رسیده ایم و باید تامین مالی پروژههای موجود را از این طریق پیگیری شود. باید تدابیری اتخاذ شود که در پروژههایی که بازدهی خوب اقتصادی دارند مانند نیروگاه ها، پتروشیمی ها، پالایشگاهها و جادهها مردم شریک شوند تا هم تامین مالی آنها صورت گیرد و هم مردم از عواید این پروژهها استفاده کنند و هم بخشی از مشکلات کشور برطرف شود.
به نظر شما در حال حاضر اولویت تشکیل صندوق پروژهها با کدام بخشهای اقتصادی است؟
محمدی: به نظر میرسد اولویت تامین مالی از طریق صندوق پروژهها با طرحهای پالایشگاهی و پتروشیمی باشد. زیرا هم کشور نیاز مبرمی به بهره برداری از این پروژهها دارد و هم بازدهی بهتر و بالاتری برای سرمایه گذاران ایجاد خواهد کرد. مزیت رقابتی کشور در حوزه نفت و گاز است و در صورتی که بتوانیم صنایع پایین دستی و بالا دستی آن را از این طریق تامین مالی کنیم، میتوان مزایای بیشتری برای کشور ایجاد نمود. تکمیل شدن این پروژهها میتواند ارزش افزوده بیشتری برای کشور داشته باشد و راهکار مناسب تری برای دور زدن تحریمها ایجاد خواهد شد. به عنوان مثال پروژه پروپلین جم به دلیل کسری منابع و عدم تامین وامهای درخواستی از منابع داخلی و خارجی هنوز نیمه تمام مانده است و از طریق صندوق پروژهها میتوان این مشکل را به راحتی حل کرد. اگر مردم بتوانند در این پروژه شرکت کنند میتوان امیدوار بود که بخشی از مشکلات این پروژه و کشور حل خواهد شد. پروژههای زیرساختی که اکنون در کشور معطل تامین منابع مالی است را میتوان از این طریق تامین مالی کرد.
سرمایه گذاران از زمان تشکیل این صندوقها و ورود انها تا زمان بهره برداری از پروژه با چه ریسکهایی مواجه هستند؟
محمدی: به نظر میرسد همین ابهام در نوع تعامل مردم با این صندوق پروژهها و نقدشوندگی سرمایههای مردم در برهههای مختلف میتواند اصلیترین ریسک این صندوق پروژهها باشد. آسان شدن ورود و خروج افراد به این صندوقها میتواند سرمایه گذاران را ترغیب به حضور در این صندوقها کند. یا یک نهاد مالی دیگر مانند بیمهها نقدشوندگی این صندوقها را تضمین کند تا مردم از این مساله نیز مطمئن شوند. نهاد مالی دیگری حداقل سود را برای سرمایه گذاران تضمین کند و یا نهاد دیگری ریسکهای قانونی این صندوق پروژهها را به حداقل برساند. به نظر میرسد این صندوقها بسیار کم ریسکتر از خرید سهام باشد که برخی بدون آگاهی از عملکرد شرکتها و نمادها شروع به خرید و فروش سهام در بورس میکنند. مخصوصا اگر دولت حمایت کنند و اطلاع رسانی دقیق داشته باشد، این صندوقها میتوانند موفق باشند.
به عنوان آخرین سوال بفرمایید این صندوقها میتوانند خودشان به عنوان شرکت مستقل وارد بورس شوند یا حتما باید یک هلدینگ از آنها تشکیل شود؟
محمدی: یکی از روشهای ورود این صندوق پروژهها به بورس، تبدیل این صندوق پروژهها به یک هلدینگ مالی باشد که بتوانند افراد سهام این شرکتها را بخرد. در صورتی که این صندوق پروژهها در مقیاس بزرگ باشند میتوانند خودشان به صورت مجزا وارد بورس شوند. پس تبدیل چند صندوق پروژه به یک هلدینگ ارتباط با مقیاس این شرکتها دارد.