یادداشت * صادق کرمی استاد دانشگاه و پژوهشگر جغرافیای سیاسی در فراتیتر
تاکید بر دانش و اقتصاد و ایجاد ارتباط موثر میان آنها یکی از رویکردهای مهم در توسعه اقتصادی دنیای امروز به شمار می رود. مقوله ای که متاثر از آن مفهوم اقتصاد دانش بنیان تبلور پیدا کرده و به مرور تبدیل به یکی از مفاهیم راهبردی در برنامه های توسعه محور دنیای امروز شده است. در این میان در کشور ما نیز این مقوله در سال های اخیر بویژه با تاکیدات مقام معظم رهبری به عرصه اقتصاد و نیز توجه خاص ایشان به دانش محور بودن برنامه های مختلف کشور، وارد دوران تازه ای شده است. رهبر فرزانه انقلاب در بیانیه گام دوم انقلاب با نگرشی راهبردی به عرصه های اقتصاد و علم و دانش پرداخته اند و با بیان توصیه هایی مهم، بسترهای لازم برای حرکت کشور در مسیر رشد و توسعه را فراهم آورده اند. ایشان در سالیان اخیر در شعارها سال نیز همواره به مفاهیم تولید ملی ، اقتصاد مقاومتی و خودباوری تاکید داشته اند و این موارد مهم ترین راهبردهای مدیریتی کشور برای مواجه با چالش ها و مسائل گوناگون از جمله بحران کرونا در مقطع زمانی فعلی است.
یکی از توصیه های هفتگانه رهبر معظم انقلاب در بیانه گام دوم انقلاب تاکید بر "علم و پژوهش" است. توصیه ای راهبردی و مهم که ایشان از آن به عنوان مایه عزت و قدرت کشور یاد می کنند و بسیار دقیق می فرمایند که روی دیگر دانایی، توانایی است. رویکرد دانش بنیانی که می تواند کشور را در عرصه های مختلف به استقلال واقعی برساند. از سوی دیگر در دنیای امروز یکی از قدرت های راهبردی کشورهای مختلف، دسترسی آنها به دانش های مختلف و تبدیل کردن آن به محصولات و خدمات دانش بنیان است. که در نتیجه چنین اتفاقاتی بازار جهانی بزرگی شگل گرفته و فرصت های عظیمی ناشی از تحقیق و پژوهش و دانش بنیان شدن امور شکل گرفته است. مقوله ای که تبدیل به ظرفیت های مهمی برای کشورهای مختلف شده تا در عرصه جهانی حضور تعیین کننده داشته باشند. اقتصاد دانش بنیان، تاکید بر دانش و علم برای توسعه امور مختلف و حاکم شدن چنین دیدگاهی بر فرهنگ مدیریتی کشور بی تردید راهگشا و سازنده خواهد بود. رهبر فرزانه انقلاب با توجه ویژه نسبت به این مقوله رسما اعلام کردند که علم و پژوهش راهکار حل بسیاری از چالش های کشور به صورت پایدار و همیشگیست. این مهم باید در دستور کار مراکز تحقیقاتی مختلف کشور قرار گیرد. ایشان در متن بیانیه چنین می فرمایند: « اینجانب همواره به دانشگاه‌ها و دانشگاهیان و مراکز پژوهش و پژوهندگان، گرم و قاطع و جدّی دراین‌باره تذکّر و هشدار و فراخوان داده‌ام، ولی اینک مطالبه‌ی عمومی من از شما جوانان آن است که این راه را با احساس مسئولیّت بیشتر و همچون یک جهاد در پیش گیرید. سنگ بنای یک انقلاب علمی در کشور گذاشته شده و این انقلاب، شهیدانی از قبیل شهدای هسته‌ای نیز داده است. به‌پاخیزید و دشمن بدخواه و کینه‌توز را که از جهاد علمی شما بشدّت بیمناک است ناکام سازید.»
توصیه دیگر رهبری بر امر اقتصاد و توجه وافر و ویژه بدان است. تعیین کننده بودن اقتصاد و جایگاه مهم آن در استحکام بخشی به بخش های مختلف کشور و اهمیت آن برای نفوذناپذیری هرچه بیشتر کشور در برابر تهاجمات مختلف، بسیار مورد تاکید معظم له قرار گرفته است. مقوله مهمی که ایشان در سال های اخیر با تعیین شعارهای اقتصادی در ابتدای هر سال، اهتمام ویژه خویش را نسبت اقتصاد نشان داده اند. بدهی است که استحکام اقتصادی کشور یک بستر مهم و اساسی برای تحقق توسعه در جنبه های گوناگون کشور است. رهبر فرزانه انقلاب با راهبردی خواندن مقوله اقتصاد به صراحت همه نهادها و ارگاهای اجرایی، آموزشی و انقلابی را به تلاش برای تقویت اقتصادی کشور و بهبود معیشت مردم دعوت کرده اند. اتقافی که بخوبی بیانگر تعهد حکیمانه ایشان به رشد و ارتقای ایران اسلامی و درخشش آن در تمامی عرصه ها دارد. ایشان در متن بیانیه گام دوم انقلاب چنین می فرمایند: «اقتصاد یک نقطه‌ی کلیدیِ تعیین‌کننده است. اقتصاد قوی، نقطه‌ی قوّت و عامل مهمّ سلطه‌ناپذیری و نفوذناپذیری کشور است و اقتصاد ضعیف، نقطه‌ی ضعف و زمینه‌‌ساز نفوذ و سلطه و دخالت دشمنان است. فقر و غنا در مادّیّات و معنویّات بشر، اثر میگذارد. اقتصاد البتّه هدف جامعه‌ی اسلامی نیست، امّا وسیله‌ای است که بدون آن نمیتوان به هدفها رسید. تأکید بر تقویت اقتصاد مستقلّ کشور که مبتنی بر تولید انبوه و باکیفیّت، و توزیع عدالت‌محور، و مصرف به‌اندازه و بی‌اسراف، و مناسبات مدیریّتی خردمندانه است و در سالهای اخیر از سوی اینجانب بارها تکرار و بر آن تأکید شده، به‌خاطر همین تأثیر شگرفی است که اقتصاد میتواند بر زندگی امروز و فردای جامعه بگذارد.» نقد اقتصاد وابسته به نفت و دولتی بودن بخش هایی از اقتصاد ایران از دیگر نکات بیان شده است که ناظر به دقت نظر ایشان در مسائل مربوط به اقتصاد کشور است. امری که در سیاست های اقتصاد مقاومتی به طور مشروح مورد واکاوی صورت گرفت و راهکارهای راهبردی مرتبط به آن ارائه گردید. ایشان با تحلیل ژرف اندیشانه همه راه حل های مسائل اقتصادی کشور را در داخل کشور می دانند، که این خود بسیار حائز اهمیت و توجه برای بخش دولتی و بخش خصوصی فعال در عرصه اقتصادی کشور می باشد. «راه‌حلّ این مشکلات، سیاستهای اقتصاد مقاومتی است که باید برنامه‌های اجرائی برای همه‌ی بخشهای آن تهیّه و با قدرت و نشاط کاری و احساس مسئولیّت، در دولتها پیگیری و اقدام شود. درون‌زایی اقتصاد کشور، مولّد شدن و دانش‌بنیان شدن آن، مردمی کردن اقتصاد و تصدّیگری نکردن دولت، برون‌گرایی با استفاده از ظرفیّتهایی که قبلاً به آن اشاره شد، بخشهای مهمّ این راه‌حل‌ها است. بی‌گمان یک مجموعه‌ی جوان و دانا و مؤمن و مسلّط بر دانسته‌های اقتصادی در درون دولت خواهند توانست به این مقاصد برسند. دوران پیشِ‌رو باید میدان فعّالیّت چنین مجموعه‌ای باشد.جوانان عزیز در سراسر کشور بدانند که همه‌ی راه‌حل‌ها در داخل کشور است.»
این مولفه ها و توصیه ها در شرایط فعلی که نه تنها ایران که بسیاری از کشورهای دنیا با بحران کرونا مواجه هستند، می تواند نقشه راه حرکت کشور در مسیر تعالی و توسعه باشد. چراکه در موقعیت فعلی است که ما باید با اتکا به داشتهای داخلی و خودباوری ملی با شرایط امروز مواجه شویم و با باور به مفهوم کلیدی "ما می توانیم" گام های موثری برای حل مشکلات کشور برداریم. مقوله ای مهم که رهبر فرزانه انقلاب نیز در بیانات مختلف شان بر آن تاکید داشته اند و با توجه به این مهم، شرایط فعلی عرصه ای برای تقویت روحیه جهادی و به فعلیت رساندن ظرفیت های بالقوه کشور فرصتی مغتنم به شمار می آید که از آن می توان به طور موثر برای رفع موانع موجود و هموار ساختن مسیر آینده ایران اسلامی استفاده کرد.
یکی از توصیه های هفتگانه رهبر معظم انقلاب در بیانه گام دوم انقلاب تاکید بر "علم و پژوهش" است. توصیه ای راهبردی و مهم که ایشان از آن به عنوان مایه عزت و قدرت کشور یاد می کنند و بسیار دقیق می فرمایند که روی دیگر دانایی، توانایی است. رویکرد دانش بنیانی که می تواند کشور را در عرصه های مختلف به استقلال واقعی برساند. از سوی دیگر در دنیای امروز یکی از قدرت های راهبردی کشورهای مختلف، دسترسی آنها به دانش های مختلف و تبدیل کردن آن به محصولات و خدمات دانش بنیان است. که در نتیجه چنین اتفاقاتی بازار جهانی بزرگی شگل گرفته و فرصت های عظیمی ناشی از تحقیق و پژوهش و دانش بنیان شدن امور شکل گرفته است. مقوله ای که تبدیل به ظرفیت های مهمی برای کشورهای مختلف شده تا در عرصه جهانی حضور تعیین کننده داشته باشند. اقتصاد دانش بنیان، تاکید بر دانش و علم برای توسعه امور مختلف و حاکم شدن چنین دیدگاهی بر فرهنگ مدیریتی کشور بی تردید راهگشا و سازنده خواهد بود. رهبر فرزانه انقلاب با توجه ویژه نسبت به این مقوله رسما اعلام کردند که علم و پژوهش راهکار حل بسیاری از چالش های کشور به صورت پایدار و همیشگیست. این مهم باید در دستور کار مراکز تحقیقاتی مختلف کشور قرار گیرد. ایشان در متن بیانیه چنین می فرمایند: « اینجانب همواره به دانشگاه‌ها و دانشگاهیان و مراکز پژوهش و پژوهندگان، گرم و قاطع و جدّی دراین‌باره تذکّر و هشدار و فراخوان داده‌ام، ولی اینک مطالبه‌ی عمومی من از شما جوانان آن است که این راه را با احساس مسئولیّت بیشتر و همچون یک جهاد در پیش گیرید. سنگ بنای یک انقلاب علمی در کشور گذاشته شده و این انقلاب، شهیدانی از قبیل شهدای هسته‌ای نیز داده است. به‌پاخیزید و دشمن بدخواه و کینه‌توز را که از جهاد علمی شما بشدّت بیمناک است ناکام سازید.»
توصیه دیگر رهبری بر امر اقتصاد و توجه وافر و ویژه بدان است. تعیین کننده بودن اقتصاد و جایگاه مهم آن در استحکام بخشی به بخش های مختلف کشور و اهمیت آن برای نفوذناپذیری هرچه بیشتر کشور در برابر تهاجمات مختلف، بسیار مورد تاکید معظم له قرار گرفته است. مقوله مهمی که ایشان در سال های اخیر با تعیین شعارهای اقتصادی در ابتدای هر سال، اهتمام ویژه خویش را نسبت اقتصاد نشان داده اند. بدهی است که استحکام اقتصادی کشور یک بستر مهم و اساسی برای تحقق توسعه در جنبه های گوناگون کشور است. رهبر فرزانه انقلاب با راهبردی خواندن مقوله اقتصاد به صراحت همه نهادها و ارگاهای اجرایی، آموزشی و انقلابی را به تلاش برای تقویت اقتصادی کشور و بهبود معیشت مردم دعوت کرده اند. اتقافی که بخوبی بیانگر تعهد حکیمانه ایشان به رشد و ارتقای ایران اسلامی و درخشش آن در تمامی عرصه ها دارد. ایشان در متن بیانیه گام دوم انقلاب چنین می فرمایند: «اقتصاد یک نقطه‌ی کلیدیِ تعیین‌کننده است. اقتصاد قوی، نقطه‌ی قوّت و عامل مهمّ سلطه‌ناپذیری و نفوذناپذیری کشور است و اقتصاد ضعیف، نقطه‌ی ضعف و زمینه‌‌ساز نفوذ و سلطه و دخالت دشمنان است. فقر و غنا در مادّیّات و معنویّات بشر، اثر میگذارد. اقتصاد البتّه هدف جامعه‌ی اسلامی نیست، امّا وسیله‌ای است که بدون آن نمیتوان به هدفها رسید. تأکید بر تقویت اقتصاد مستقلّ کشور که مبتنی بر تولید انبوه و باکیفیّت، و توزیع عدالت‌محور، و مصرف به‌اندازه و بی‌اسراف، و مناسبات مدیریّتی خردمندانه است و در سالهای اخیر از سوی اینجانب بارها تکرار و بر آن تأکید شده، به‌خاطر همین تأثیر شگرفی است که اقتصاد میتواند بر زندگی امروز و فردای جامعه بگذارد.» نقد اقتصاد وابسته به نفت و دولتی بودن بخش هایی از اقتصاد ایران از دیگر نکات بیان شده است که ناظر به دقت نظر ایشان در مسائل مربوط به اقتصاد کشور است. امری که در سیاست های اقتصاد مقاومتی به طور مشروح مورد واکاوی صورت گرفت و راهکارهای راهبردی مرتبط به آن ارائه گردید. ایشان با تحلیل ژرف اندیشانه همه راه حل های مسائل اقتصادی کشور را در داخل کشور می دانند، که این خود بسیار حائز اهمیت و توجه برای بخش دولتی و بخش خصوصی فعال در عرصه اقتصادی کشور می باشد. «راه‌حلّ این مشکلات، سیاستهای اقتصاد مقاومتی است که باید برنامه‌های اجرائی برای همه‌ی بخشهای آن تهیّه و با قدرت و نشاط کاری و احساس مسئولیّت، در دولتها پیگیری و اقدام شود. درون‌زایی اقتصاد کشور، مولّد شدن و دانش‌بنیان شدن آن، مردمی کردن اقتصاد و تصدّیگری نکردن دولت، برون‌گرایی با استفاده از ظرفیّتهایی که قبلاً به آن اشاره شد، بخشهای مهمّ این راه‌حل‌ها است. بی‌گمان یک مجموعه‌ی جوان و دانا و مؤمن و مسلّط بر دانسته‌های اقتصادی در درون دولت خواهند توانست به این مقاصد برسند. دوران پیشِ‌رو باید میدان فعّالیّت چنین مجموعه‌ای باشد.جوانان عزیز در سراسر کشور بدانند که همه‌ی راه‌حل‌ها در داخل کشور است.»
این مولفه ها و توصیه ها در شرایط فعلی که نه تنها ایران که بسیاری از کشورهای دنیا با بحران کرونا مواجه هستند، می تواند نقشه راه حرکت کشور در مسیر تعالی و توسعه باشد. چراکه در موقعیت فعلی است که ما باید با اتکا به داشتهای داخلی و خودباوری ملی با شرایط امروز مواجه شویم و با باور به مفهوم کلیدی "ما می توانیم" گام های موثری برای حل مشکلات کشور برداریم. مقوله ای مهم که رهبر فرزانه انقلاب نیز در بیانات مختلف شان بر آن تاکید داشته اند و با توجه به این مهم، شرایط فعلی عرصه ای برای تقویت روحیه جهادی و به فعلیت رساندن ظرفیت های بالقوه کشور فرصتی مغتنم به شمار می آید که از آن می توان به طور موثر برای رفع موانع موجود و هموار ساختن مسیر آینده ایران اسلامی استفاده کرد.
