یادداشت * سعید ونکی در فراتیتر
تلاشهای ایالات متحده پس از شکست در شورای امنیت سازمان ملل برای بازگشت تحریمهای پیشین این نهاد علیه ایران، وارد فاز جدیدی شده و طبق ادعای سران این رژیم، از ۲۰ سپتامبر (۳۰ شهریور) مکانیزم ماشه توسط آمریکا عملی شده و تمامی تحریمهای سازمان ملل بازگشته است؛ مسئلهای که در بعد حقوقی و دیپلماتیک با مخالفت اروپایی ها، چین، روسیه و سازمان ملل مواجه شده، زیرا آنها حقی برای آمریکا به دلیل خروج از برجام قائل نیستند و در مقابل، آمریکا خود را واجد شرایط میداند. منشا این اختلاف نظر به تفسیرهای حقوقی متن برجام باز میگردد که برای اعضای حاضر در این توافق مسئله اعاده قطعنامههای پیشین در نظر گرفته شده. اما آمریکا با استناد به قطعنامه ۲۲۳۱ ادعا دارد که هر عضو دائم شورای امنیت توانایی کلید زدن مکانیزم ماشه را دارد و به همین جهت آمریکا با وجود خروج از برجام میتواند قطعنامههای تحریمی گذشته سازمان ملل را بازگرداند.
اما فارغ از هیاهوهای حقوقی، سیاسی و جدالهای لفظی، آنچه که باید مبنای تصمیم گیری ایران قرار گیرد واقعیات پیش رو است. قطعا ایالات متحده به هر ریسمانی برای واقعیت بخشی به این اقدام خود چنگ خواهد زد و در مقابل اروپایی ها، چین و روسیه هم در بعد سیاسی مخالفت میکنند، اما باید دید این کشورها حاضر خواهند بود در عمل قدمی در مخالفت با اقدامات آمریکا بردارند؟ آیا چین و روسیه پس از انقضای تحریمهای تسلیحاتی جسارت انجام معاملات تسلیحاتی با ایران را خواهند داشت و باید دید کدام از این کشورها میتوانند تبعات تحریمی داد و ستد با ایران را به جان بخرند؟ تنها گام عملی طرفهای مقابل است که باید مبنای اقدامات متقابل ما قرار گیرد و صرف مخالفت ملاکی برای ارزیابی طرفهای باقی مانده در برجام نیست و تحولات پیش رو مشخص خواهد کرد که آنها خواهند توانست گامی عملی در راستای تعهدات خود بردارند یا نه.
برای ایران بازگشت قطعنامههای پیشین هیچ تفاوتی نمیکند، زیرا از اردیبهشت ۹۷ و پس از خروج آمریکا از برجام، با وجود پایبندی ظاهری دیگر طرفهای این توافق کمتر کشوری حاضر است به صورت رسمی با ایران تجارت کند و در باطن تمامی تحریمها عملی شده است؛ بنابراین اگر قرار باشد مسیری مشابه تحولات دو سال گذشته برجام طی شود و تنها مخالفت ظاهری با اقدامات آمریکا صورت پذیرد ماندن تهران در این توافق منطقی و عقلانی نیست. اگر قرار باشد مصائب تحریم را تحمل کنیم، چوب قطعنامههای سازمان ملل بر سرمان باشد و در عین حال محدودیتهای هستهای را هم بپذیریم، وارد مسیری خواهیم شد که بسیار مخاطره آمیز خواهد بود. زیرا این پالس به آمریکا و اذناب آن مخابره میشود که ایران تحت هیچ شرایطی حاضر به دست کشیدن از برجام نیست و میتوان محدودیتهای بی شماری را بدون تبعات بر تهران تحمیل کرد. ۲۷ مهرماه عیار واقعی کشورهای مخالف با اقدامات آمریکا مشخص خواهد شد؛ زمانی که به طور رسمی و طبق قطعنامه ۲۲۳۱ تحریمهای تسلیحاتی لغو میشوند و میتوان به ارزیابی دقیقی از هیاهوهای سیاسی آنها رسید. باید دید حتی کشورهایی نظیر چین و روسیه که به ظاهر همسوی ایران هستند، به قراردادهای منعقد شده در بخش تسلیحاتی پایبند خواهند بود یا از ترس تبعات تحریمی، تسلیم اقدامات قلدرمابانه ایالات متحده میشوند.