فروپاشی فساد سیستمی در گرو حمایت از سوت زن‌ها

به گزارش فراتیتر، مجلس یازدهم در حالی شروع به کارکرد که منتخبان این دوره تأکید بر شفافیت و مبارزه با فساد داشتند. در این مسیر شفافیت را از فضای مجازی آغاز کردند و خیلی از نمایندگان در صفحات شخصی آرای خود را بیان می‌کردند. در مسیر مبارزه با فساد که تأکید بر فساد مالی داشتند، طرح سوت زنی را مطرح شد که تا این لحظه جزئیات این طرح و نحوه عملکردش مشخص نشده است. این طرح در راستای تصویب قانون برای حمایت از افشاکنندگان فساد تهیه و تدوین شده‌اند.
در اولین خبر‌ها تأکید بر حمایت مالی، حقوقی و امنیتی از افشا کنندگان فساد شده است. همچنین َدر این طرح مشوق‌های مالی برای کسانی که مفاسد را افشا کنند، در نظر گرفته شده و درصدی از مبلغ فسادی که توسط فرد افشا می‌شود به عنوان مشوق به وی اعطا می‌شود.

افشای فساد چرا سوت زنی نام گرفت؟
این اصطلاح برای افشای فساد از رفتار مأموران پلیس اقتباس شده است که در زمانی بروز تخلف همچون نزاع خیابانی، دزدی و ... در سوت خود می‌دمد تا جامعه و سایر افسران پلیس برای آگاهی از محل وقوع جرم خبردار شوند. در نتیجه سوت زن کسی است که در درون یک سازمان کار می‌کند و خلافکاری‌های آن سازمان را افشا می‌کند.

فایده سوت زنی برای مجرمان پیشمان شده
این طرح برای مجرمانی که در مسیر جرم احساس پشیمانی می‌کنند، مفید است و با کاهش مجازات و پاداش مواجه خواهند شد. برای این موضوع باید یک گروه مافیایی ۵ نفره را تصور کرد که به دنبال سرقت یا فسادی ۱۰۰ میلیون دلاری هستند؛ در صورتی که همه‌چیز خوب پیش برود، دستگیر نشوند، کسی کشته یا زخمی نشود و همه موانع را پشت سر بگذارند، در نهایت هر فرد ۲۰ میلیون دلار کسب خواهد کرد. نکته زمانی جالب می‌شود که یک نفر از این گروه فساد را گزارش کند، در این زمان فرد سوت زن تا ۳۰ درصد مبلغ فساد یعنی ۳۰ میلیون دلار پاداش می‌گیرد. ضمن این‌که با خطر‌های احتمالی مثل دستگیری، زخمی و کشته شدن مواجه نیست. این فرد دوره مجازات کوتاهی را خواهد داشت، اما با جایزه میلیونی زندگی خواهد کرد.

فایده سوت زن‌ها برای جامعه
در صورتی که تعداد سوت زن‌ها در میان گروه‌های مافیایی و مفسدان سیستمی افزایش یابد، اعتماد گروه‌های فساد و مافیا به اعضای گروه کاهش می‌یابد و شاهد فروپاشی این گروه‌ها خواهیم بود. رفته‌رفته سوت زن‌هایی که مجرم یا فرد آگاه بوده‌اند، جامعه را پاک خواهند کرد.

آشنایی با معروف‌ترین سوت زن‌های تاریخ
بررسی تاریخی سوت زنی در کشور‌ها حکایت از این دارد که اولین قانون سوت زنی به قرون‌وسطی در انگلستانِ برمی‌گردد، در سال ۶۹۵ میلادی بر اساس قانون «کوی تام» فرد افشا کننده در نیمی از سود کشف فساد شریک می‌شد. آمریکا در سال ۱۷۷۶ قوانین حمایت از سوت‌زنان را تصویب کرد و بعد رفته‌رفته بخش‌های مختلف مثل سلامت، بازار سرمایه و فرار مالیاتی را به طرح اضافه کرد. دولت آمریکا از ۳۰ سال گذشته تاکنون نزدیک به ۵ میلیارد دلار به سوت‌زنان پاداش پرداخت کرده است.

حمایت جهانی از سوت زن جوان
از جمله سوت زن‌های معروف که اسمش جهانی نیز شد، «آنتونی دلتور» بود که در سال ۲۰۱۲ در لوکزامبورگ ۲۸ هزار برگ اسناد محرمانه را منتشر کرد که بر اساس آن شرکت‌های چندملیتی در این کشور با استفاده از ترفند‌هایی دادن مالیات را دور می‌زدند. او به خاطر انتشار اسناد محرمانه تحت پیگرد قانونی قرار گرفت، اما افرادی از سرتاسر جهان به حمایت گسترده از وی پرداختند و در نهایت او تبرئه شد. البته خلأ‌های قانونی منجر به عدم مجازات این شرکت‌ها شد.

۱۰۴ میلیون دلار پاداش سوت زن آمریکایی
تا این لحظه مونه بریدلی بیرکنفلد با دریافت جایزه ۱۰۴ میلیون دلاری در سال ۲۰۱۲، به ثروتمندترین سوت زن تاریخ معروف است. او به جرم همکاری با یک میلیاردر کالیفرنیایی برای فرار مالیاتی، مجبور شده بود ۳ سال از عمرش را در زندان بگذراند، وقتی از زندان آزاد شد یک جایزه شیرین ۱۰۴ میلیون دلاری از اداره خدمات درآمدی داخلی آمریکا دریافت کرد. او که کارمند بانک سوئیسی UBS بود، اطلاعات مفیدی را درباره نحوه کمک این بانک سوئیسی به ثروتمندان آمریکایی، برای دور زدن نظام مالیاتی آمریکا افشا کرد. با جریمه ۷۸۰ میلیون دلاری بانک سوئیسی این سوت زن یک مولتی میلیونر شد.

اخراج سرنوشت اولین سوت زن کاندایی
اولین سوت‌زن کانادایی سرنوشت خوبی نداشت و از کارش اخراج شد، «آلن کاتلر» در موضوع «رسوایی اسپانسرینگ» افشاگری کرد. این رسوایی مربوط به فساد گسترده در سطح مدیریتی یکی از پروژه‌های بزرگ دولت کانادا در بازه زمانی ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۴ بود که رقمی نزدیک به صد میلیون دلار اختلاس شده بود.

سوت زنی برای سلامت جامعه
یکی از مشهورترین نمونه‌های سوت زنی دارویی مربوط به شرکت «گلاسکو اسمیت کلاین» است که این شرکت دارو‌هایی را قبل از آنکه تاییدیه بهداشتی دریافت کنند، با رشوه دادن به پزشکان برای تجویز این داروها، به فروش می‌رساند. دو تن از مدیران ارشد این شرکت، این تخلفات را به مراجع قانونی گزارش دادند. بعد از طی فرایند رسیدگی، شرکت گلاکسو، ۳ میلیارد دلار جریمه شد و این دو سوت‌زن نیز ۲۵۰ میلیون دلار به‌عنوان پاداش دریافت کردند.
همچنین در شرکت «پیفایزر» آمریکا یک تیم ۱۰ نفره از کارمندان این شرکت تولید نامتعارف و غیرقانونی یک داروی آرتروز در این شرکت را به مراجع قانونی گزارش دادند. بعد از این گزارش، شرکت ۲.۵ میلیارد دلار جریمه شد و برای تشویق از این تیم سوت‌زنی، ۱۰۲ میلیون دلار به آن‌ها پرداخت شد.

سوت زنی به اف بی آی هم رسید
فردریک ویتهارست شیمیدان مرکز تحقیقات فدرال آمریکا با افشای نقایص جدی در خصوص یکی از آزمایشگاه‌های مهم این مرکز، به اولین سوت‌زن اف‌بی‌آی تبدیل شد. این سوت‌زنی باعث توقف فعالیت این آزمایشگاه شد.

حکم حکومتی که به خوبی اجرا نشده است
طرح سوت زنی بحث تازه‌ای نیست و در قانون نیز ذکر شده است که ارکان حاکمیت و عموم شاخه‌هایی که از حاکمیت در زیرمجموعه رهبری و به نوعی دولت محسوب می‌شوند، تحت نظر مردم هستند و آن‌ها می‌توانند بر آن امر و نهی کنند. سوت زنی نیازمند شفافیت در امور هست و اگر شفافیت در اجرای اقدامات دولت‌ها و نهاد‌ها وجود نداشته باشد، سوت زنی ایجاد نمی‌شود. در ایران نقطه عطف آغاز مبارزه با فساد از جایگاه رهبری را می‌توان فرمان هشت ماده‌ای مبارزه با فساد در سال ۸۰ دانست. این دستور به‌نوعی ریل‌گذاری سیاست کلان مبارزه با فساد و درخواست رسمی از سران سه قوا برای ایجاد بستر‌های عملیاتی و قانونی برای اجرایی شدن مفاد قانون مبارزه با فساد است. با وجود دستور اکید رهبر انقلاب برای حمایت از افشا کنندگان فساد به تازگی در مجلس یازدهم عزم قانونی شدن این موضوع جدی شده است. امیدواریم طرح سوت زنی به جایگاه واقعی خود برسد و منجر به کاهش فساد‌های سیستمی که در این روز‌ها رونق دارند، شود.

 

مصاحبه‌های فراتیتر با نمایندگان مجلس را در روزهای آتی دنبال کنید.