سازمان جهانی بهداشت، معلولان را بزرگترین اقلیت جهان و ۱۰ درصد جوامع می‌داند. بنا بر آمار سازمان جهانی بهداشت هم اکنون بیش از ۶۰۰ میلیون نفر از ساکنان کره زمین که ۸۰ درصد این افراد در کشور‌های جهان سوم زندگی می‌کنند. همچنین بر اساس آمار بانک جهانی، فقیرترین افراد جهان، معلول هستند. بررسی‌های انجام شده، نشان می‌دهد که مشکلات معلولان، بیش از آن که جنبه پزشکی داشته باشد، جنبه اجتماعی و فرهنگی دارد.
به گزارش روی تیتر، ۱۲ آذر مصادف با سوم دسامبر از سوی سازمان ملل متحد به عنوان روز جهانی معلولین نامگذاری شده است. این روز با هدف ارتقاء رشد اذهان عمومی درباره مسائل مربوط به معلولیت‌های مختلف؛ و افزایش آگاهی‌هایی بوده است که می‌بایست از مساله پیوستن افراد معلول در تمامی جنبه‌های سیاسی؛ اجتماعی؛ اقتصادی و فرهنگی زندگی منتج شود نامگذاری شده است. این وضع به همین منوال طی شد تا در سال ۱۹۹۹ شعاری با مضمون (امکان دسترسی برای همه در هزاره جدید) برگزیده شد و سرلوحه امور قرار گرفت.
مشارکت در امور مدنی
معلولان معمولاً از استعداد‌ها و توانایی‌های خارق العاده برخوردار می‌باشند. درست است در بعد جسمانی، دچار ضعف می‌باشند، ولی در ابعاد دیگر قوت‌هایی دارند که جبران کننده ان بعد است. اما متأسفانه بیشتر معلولان از حقوق مدنی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی بهره نمی‌برند و حقوق این افراد نادیده انگاشته شده است. احتمال بیکار بودن آنان بیشتر است و میزان مرگ و میر بالاتری در مقایسه با عموم مردم دارند. اما این حق طبیعی آنان است، تا در سراسر جهان بتوانند در چرخه توسعه شرکت کنند و از آن بهره ببرند.
اصلاح وضعیت اجتماعی و فرهنگی
سازمان جهانی بهداشت، معلولان را بزرگترین اقلیت جهان و ۱۰ درصد جوامع می‌داند. بنا بر آمار سازمان جهانی بهداشت هم اکنون بیش از ۶۰۰ میلیون نفر از ساکنان کره زمین، به دلایل مختلف جسمی، روانی و اجتماعی، دچار ناتوانی و معلولیت هستند که ۸۰ درصد این افراد در کشور‌های جهان سوم زندگی می‌کنند. لازم به ذکر است که یک سوم معلولان جهان را کودکان تشکیل می‌دهند. آمار‌ها حاکی از آن است که از هر ۱۰ کودکی که در جهان متولد می‌شود، یکی معلول به دنیا می¬آید ویا بعداز تولد به دلیل حوادث گوناگون معلول می‌شود. زیرا بسیاری ازمعلولیت‌ها ناشی از سوءتغذیه، فقر، عدم مراقبت‌های بهداشتی- آموزشی و دیگرعواملی است که از پیامد‌های توسعه نیافتگی جوامع است.
بر اساس آمار بانک جهانی، فقیرترین افراد جهان، معلول هستند. بررسی‌های انجام شده، نشان می‌دهد که مشکلات معلولان، بیش از آن که جنبه پزشکی داشته باشد، جنبه اجتماعی و فرهنگی دارد. اکثر معلولان جهان با مشکلات فیزیکی، فرهنگی و اجتماعی بسیاری روبرو هستند. موانع اجتماعی، معلولان را از استفاده از تسهیلات شهری و رفاهی محروم می‌سازد. نگرش غیرکارشناسانه اجتماعی نیز معلولان را تا حد زیادی از زندگی عادی و روابط متعارف اجتماعی، دور می‌کند. البته به علت عدم تساوی در برخورداری زنان و مردان معلول ازمراقبت‌های بهداشتی، آموزش‌های شغلی و سایر خدمات اجتماعی، پیامد‌های معلولیت برای زنان به گونه‌ای شدیدتر بروز می‌کند در هر حال، معلولان چه زن و چه مرد، به دلیل موانع ظاهری و یا اجتماعی با محدودیت‌هایی در زندگی مواجه می‌شوند که بدون حمایت دیگران، قادر به مقابله با آن نیستند.
اشتغال افراد معلول
اشتغال هر فرد، موجب استقلال اقتصادی او می‌شود. داشتن شغل، به شخص هویت و تشخّص اجتماعی بخشیده و در او، اعتماد به نفس به وجود می‌آورد. متأسفانه تعداد زیادی از معلولان، به رغم گذراندن دوره‌های تحصیلات عالی و کسب دانش و مهارت لازم، نمی‌توانند به اشتغال مناسب برسند.
در زمینه اشتغال زایی برای معلولان، تبعیض فاحشی وجود دارد و گاه میزان بیکاری میان معلولان، دو برابر بیکاران عادی است؛ در صورتی که براساس قانون، دولت موظف است سه درصد از اشتغال را به معلولان اختصاص دهد، ولی این قانون تاکنون به صورت مطلوب اجرا نشده و شاهدیم که موضوع اشتغال معلولان، با بی مهری روبه رو گردیده است. به ناچار تعداد قابل توجهی از آنان، باید بیشترین وقت خود را در میان خانواده سپری کرده و زندگی خود را به سختی ادامه دهند.
شهر دوستدار معلول
بی‌شک بخش مهمی از نیرو‌های انسانی هر جامعه‌ای را معلولان تشکیل می‌دهند که حضور آن‌ها در عرصه‌های گوناگون مستلزم فراهم آوردن شرایط مناسب محیطی است. سازمان ملل‌متحد با نگرش برخورداری از فرصت‌های برابر جهت زیست و شکوفایی مطلوب معلولان همواره می‌گوید که محیط فیزیکی باید برای تمامی افراد از جمله اشخاص معلول قابل دسترسی باشد. به افراد معلول باید اطمینان داده شود که دسترسی آن‌ها به تمام ساختمان‌های عمومی، مجموعه‌های مسکونی و وسایل حمل و نقل فراهم می‌شود.
در همین ارتباط شورای عالی معماری و شهرسازی ایران برای افراد معلول جسمی – حرکتی به ارتقای سطح کمی و کیفی خدمات توانبخشی توجه کرده و با هدف مشارکت معلولان در جامعه در توجه به مناسب سازی اماکن عمومی از جمله خصوصی و دولتی تاکید دارد. همچنین شورای اسلامی شهر تهران در راستای الزامی کردن اجرای قوانین ضمن توصیه در باب استاندارد‌های مناسب سازی، ردیف اعتباری خاص مناسب سازی فضای شهری را برای جانبازان و معلولان پیش بینی کرده است. اما هنوز ساختمان‌های عمومی نامناسب به جای خود باقی مانده‌اند و ایستگاه‌های مدرن مترو بدون در نظرگرفتن دسترسی همگانی ساخته می‌شوند.
در استرالیا استاندارد‌های حمل و نقل مناسب‌سازی محیطی معلولان را مشمول تمامی انواع وسایل نقلیه از جمله؛ تراموا، اتوبوس، تاکسی، کشتی و هواپیما عنوان می‌کند و رعایت الزام‌های استاندارد‌های تعیین شده را در ساختمان فیزیکی و چگونگی بهره‌وری بهتر معلولان از این وسایل را شامل؛ مسیر‌های دسترسی، درگاه اختصاصی کردن فضاها، نماد‌ها و نشانه ها، دسترسی به اطلاعات درباره حمل و نقل و چگونگی پرداخت کرایه می‌داند. همه ساله در گزارشی که با عنوان «بهترین و بدترین شهر‌ها برای افراد دارای معلولیت» منتشر می‌شود، شاخص‌هایی را برای ارزیابی کیفیت زندگی معلولان ارایه می‌دهد که به حوزه شرایط اقتصادی و کیفیت زندگی تقسیم می‌شود. در حوزه اقتصاد شاخص‌هایی مانند میزان اشتغال معلولان در یک جامعه، میانگین درآمد معلولان و میزان توانایی آن‌ها برای خرید مسکن، مورد بررسی قرار می‌گیرد. در حوزه کیفیت زندگی شاخص‌هایی مانند تعداد رستوران‌هایی که در سطح شهر مناسب برای معلولان است، تعداد پارک‌هایی که مناسب معلولان و تعداد وسایل نقلیه که دارای بالابر است، مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. امروزه در کشور‌های توسعه‌یافته، شرایط تردد معلولان در ورزشگاه‌ها، مراکز خرید، درمانگاه‌ها، کتابخانه‌ها و ... مطلوب و استاندارد لحاظ شده است. برلین یکی از شهر‌های مشهور و دوستدار معلولان به شمار می‌رود، زیرا در این شهر میزان دسترسی معلولان به وسایل نقلیه، سینما، موزه و رستوران در سطح مناسبی قرار دارد.
بهره‌گیری از امکانات شهری از جمله تردد در پیاده‌روها، ورود و خروج آسان به ادارات و دستگاه‌های فعال خدمات رسان دولتی و غیردولتی و برخورداری از امکانات رفاهی شهری مثل سینماها، سالن‌های تئاتر، مراکز تفریحی و... حق معلولان است و باید مدیریت شهری با طراحی اصولی امکانات شهری این حق را حفظ و تامین کنند تا از بار مشکلات معلولان کاسته شود. مناسب‌سازی خودرو‌ها و ناوگان حمل ونقل عمومی بخش دیگری از این طرح است، البته در طول سالیان گذشته گام‌هایی برای بهبود این وضعیت برداشته شده، اما هنوز تا رسیدن به حد مطلوب راهی طولانی در پیش است و شهری همچون تهران که پایتخت کشور محسوب می‌شود با نقطه مطلوب فاصله زیادی دارد. همانطور که گفته شد، بر مسأله مناسب‌سازی و تسهیل امور معلولان در ۲ اصل قانون اساسی تاکید شده است که در آن دولت موظف است برای تمامی افراد جامعه اشتغال و شرایط مساوی ایجاد کند که این موضوع، مشمول جامعه معلولان نیز می‌شود. تبصره‌های این قوانین نیز با صراحت، تمامی دستگاه‌های اجرایی و نهاد‌های عمومی را موظف کرده ساختمان‌ها و اماکن عمومی و معابر را به گونه‌ای طراحی کنند که امکان استفاده و بهره‌مندی از آن‌ها برای معلولان همانند افراد عادی فراهم شود. این تکلیف صریح و شفاف مجلس برای دولت و تمامی دستگاه‌های اجرایی و نهاد‌های عمومی است.
معلولیت محدودیت نیست. این شعاری است که جامعه سه‌میلیونی معلولان کشور با قدرت و صدای بلند فریاد می‌کشند. آن‌ها می‌خواهند حضور داشته باشند و نشان دهند که توانایی دارند؛ هنرمند، مبتکر و حرف‌های زیاد و خوبی برای گفتن دارند. قادر به انجام کار‌های بزرگ و خلق ایده‌های جدید هستند. اما آیا فریاد آن‌ها به گوش مردم و مسوولان می‌رسد؟ آنان خود را باور دارند پس ما هم باید باورشان کنیم.
مشارکت در امور مدنی
معلولان معمولاً از استعداد‌ها و توانایی‌های خارق العاده برخوردار می‌باشند. درست است در بعد جسمانی، دچار ضعف می‌باشند، ولی در ابعاد دیگر قوت‌هایی دارند که جبران کننده ان بعد است. اما متأسفانه بیشتر معلولان از حقوق مدنی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی بهره نمی‌برند و حقوق این افراد نادیده انگاشته شده است. احتمال بیکار بودن آنان بیشتر است و میزان مرگ و میر بالاتری در مقایسه با عموم مردم دارند. اما این حق طبیعی آنان است، تا در سراسر جهان بتوانند در چرخه توسعه شرکت کنند و از آن بهره ببرند.
اصلاح وضعیت اجتماعی و فرهنگی
سازمان جهانی بهداشت، معلولان را بزرگترین اقلیت جهان و ۱۰ درصد جوامع می‌داند. بنا بر آمار سازمان جهانی بهداشت هم اکنون بیش از ۶۰۰ میلیون نفر از ساکنان کره زمین، به دلایل مختلف جسمی، روانی و اجتماعی، دچار ناتوانی و معلولیت هستند که ۸۰ درصد این افراد در کشور‌های جهان سوم زندگی می‌کنند. لازم به ذکر است که یک سوم معلولان جهان را کودکان تشکیل می‌دهند. آمار‌ها حاکی از آن است که از هر ۱۰ کودکی که در جهان متولد می‌شود، یکی معلول به دنیا می¬آید ویا بعداز تولد به دلیل حوادث گوناگون معلول می‌شود. زیرا بسیاری ازمعلولیت‌ها ناشی از سوءتغذیه، فقر، عدم مراقبت‌های بهداشتی- آموزشی و دیگرعواملی است که از پیامد‌های توسعه نیافتگی جوامع است.
بر اساس آمار بانک جهانی، فقیرترین افراد جهان، معلول هستند. بررسی‌های انجام شده، نشان می‌دهد که مشکلات معلولان، بیش از آن که جنبه پزشکی داشته باشد، جنبه اجتماعی و فرهنگی دارد. اکثر معلولان جهان با مشکلات فیزیکی، فرهنگی و اجتماعی بسیاری روبرو هستند. موانع اجتماعی، معلولان را از استفاده از تسهیلات شهری و رفاهی محروم می‌سازد. نگرش غیرکارشناسانه اجتماعی نیز معلولان را تا حد زیادی از زندگی عادی و روابط متعارف اجتماعی، دور می‌کند. البته به علت عدم تساوی در برخورداری زنان و مردان معلول ازمراقبت‌های بهداشتی، آموزش‌های شغلی و سایر خدمات اجتماعی، پیامد‌های معلولیت برای زنان به گونه‌ای شدیدتر بروز می‌کند در هر حال، معلولان چه زن و چه مرد، به دلیل موانع ظاهری و یا اجتماعی با محدودیت‌هایی در زندگی مواجه می‌شوند که بدون حمایت دیگران، قادر به مقابله با آن نیستند.
اشتغال افراد معلول
اشتغال هر فرد، موجب استقلال اقتصادی او می‌شود. داشتن شغل، به شخص هویت و تشخّص اجتماعی بخشیده و در او، اعتماد به نفس به وجود می‌آورد. متأسفانه تعداد زیادی از معلولان، به رغم گذراندن دوره‌های تحصیلات عالی و کسب دانش و مهارت لازم، نمی‌توانند به اشتغال مناسب برسند.
در زمینه اشتغال زایی برای معلولان، تبعیض فاحشی وجود دارد و گاه میزان بیکاری میان معلولان، دو برابر بیکاران عادی است؛ در صورتی که براساس قانون، دولت موظف است سه درصد از اشتغال را به معلولان اختصاص دهد، ولی این قانون تاکنون به صورت مطلوب اجرا نشده و شاهدیم که موضوع اشتغال معلولان، با بی مهری روبه رو گردیده است. به ناچار تعداد قابل توجهی از آنان، باید بیشترین وقت خود را در میان خانواده سپری کرده و زندگی خود را به سختی ادامه دهند.
شهر دوستدار معلول
بی‌شک بخش مهمی از نیرو‌های انسانی هر جامعه‌ای را معلولان تشکیل می‌دهند که حضور آن‌ها در عرصه‌های گوناگون مستلزم فراهم آوردن شرایط مناسب محیطی است. سازمان ملل‌متحد با نگرش برخورداری از فرصت‌های برابر جهت زیست و شکوفایی مطلوب معلولان همواره می‌گوید که محیط فیزیکی باید برای تمامی افراد از جمله اشخاص معلول قابل دسترسی باشد. به افراد معلول باید اطمینان داده شود که دسترسی آن‌ها به تمام ساختمان‌های عمومی، مجموعه‌های مسکونی و وسایل حمل و نقل فراهم می‌شود.
در همین ارتباط شورای عالی معماری و شهرسازی ایران برای افراد معلول جسمی – حرکتی به ارتقای سطح کمی و کیفی خدمات توانبخشی توجه کرده و با هدف مشارکت معلولان در جامعه در توجه به مناسب سازی اماکن عمومی از جمله خصوصی و دولتی تاکید دارد. همچنین شورای اسلامی شهر تهران در راستای الزامی کردن اجرای قوانین ضمن توصیه در باب استاندارد‌های مناسب سازی، ردیف اعتباری خاص مناسب سازی فضای شهری را برای جانبازان و معلولان پیش بینی کرده است. اما هنوز ساختمان‌های عمومی نامناسب به جای خود باقی مانده‌اند و ایستگاه‌های مدرن مترو بدون در نظرگرفتن دسترسی همگانی ساخته می‌شوند.
در استرالیا استاندارد‌های حمل و نقل مناسب‌سازی محیطی معلولان را مشمول تمامی انواع وسایل نقلیه از جمله؛ تراموا، اتوبوس، تاکسی، کشتی و هواپیما عنوان می‌کند و رعایت الزام‌های استاندارد‌های تعیین شده را در ساختمان فیزیکی و چگونگی بهره‌وری بهتر معلولان از این وسایل را شامل؛ مسیر‌های دسترسی، درگاه اختصاصی کردن فضاها، نماد‌ها و نشانه ها، دسترسی به اطلاعات درباره حمل و نقل و چگونگی پرداخت کرایه می‌داند. همه ساله در گزارشی که با عنوان «بهترین و بدترین شهر‌ها برای افراد دارای معلولیت» منتشر می‌شود، شاخص‌هایی را برای ارزیابی کیفیت زندگی معلولان ارایه می‌دهد که به حوزه شرایط اقتصادی و کیفیت زندگی تقسیم می‌شود. در حوزه اقتصاد شاخص‌هایی مانند میزان اشتغال معلولان در یک جامعه، میانگین درآمد معلولان و میزان توانایی آن‌ها برای خرید مسکن، مورد بررسی قرار می‌گیرد. در حوزه کیفیت زندگی شاخص‌هایی مانند تعداد رستوران‌هایی که در سطح شهر مناسب برای معلولان است، تعداد پارک‌هایی که مناسب معلولان و تعداد وسایل نقلیه که دارای بالابر است، مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. امروزه در کشور‌های توسعه‌یافته، شرایط تردد معلولان در ورزشگاه‌ها، مراکز خرید، درمانگاه‌ها، کتابخانه‌ها و ... مطلوب و استاندارد لحاظ شده است. برلین یکی از شهر‌های مشهور و دوستدار معلولان به شمار می‌رود، زیرا در این شهر میزان دسترسی معلولان به وسایل نقلیه، سینما، موزه و رستوران در سطح مناسبی قرار دارد.
بهره‌گیری از امکانات شهری از جمله تردد در پیاده‌روها، ورود و خروج آسان به ادارات و دستگاه‌های فعال خدمات رسان دولتی و غیردولتی و برخورداری از امکانات رفاهی شهری مثل سینماها، سالن‌های تئاتر، مراکز تفریحی و... حق معلولان است و باید مدیریت شهری با طراحی اصولی امکانات شهری این حق را حفظ و تامین کنند تا از بار مشکلات معلولان کاسته شود. مناسب‌سازی خودرو‌ها و ناوگان حمل ونقل عمومی بخش دیگری از این طرح است، البته در طول سالیان گذشته گام‌هایی برای بهبود این وضعیت برداشته شده، اما هنوز تا رسیدن به حد مطلوب راهی طولانی در پیش است و شهری همچون تهران که پایتخت کشور محسوب می‌شود با نقطه مطلوب فاصله زیادی دارد. همانطور که گفته شد، بر مسأله مناسب‌سازی و تسهیل امور معلولان در ۲ اصل قانون اساسی تاکید شده است که در آن دولت موظف است برای تمامی افراد جامعه اشتغال و شرایط مساوی ایجاد کند که این موضوع، مشمول جامعه معلولان نیز می‌شود. تبصره‌های این قوانین نیز با صراحت، تمامی دستگاه‌های اجرایی و نهاد‌های عمومی را موظف کرده ساختمان‌ها و اماکن عمومی و معابر را به گونه‌ای طراحی کنند که امکان استفاده و بهره‌مندی از آن‌ها برای معلولان همانند افراد عادی فراهم شود. این تکلیف صریح و شفاف مجلس برای دولت و تمامی دستگاه‌های اجرایی و نهاد‌های عمومی است.
معلولیت محدودیت نیست. این شعاری است که جامعه سه‌میلیونی معلولان کشور با قدرت و صدای بلند فریاد می‌کشند. آن‌ها می‌خواهند حضور داشته باشند و نشان دهند که توانایی دارند؛ هنرمند، مبتکر و حرف‌های زیاد و خوبی برای گفتن دارند. قادر به انجام کار‌های بزرگ و خلق ایده‌های جدید هستند. اما آیا فریاد آن‌ها به گوش مردم و مسوولان می‌رسد؟ آنان خود را باور دارند پس ما هم باید باورشان کنیم.
