بازی‌های رایانه‌ای با تنوع بسیار زیادی که دارند بخش قابل توجهی از وقت و انرژی کودکان و نوجوانان را به خود اختصاص داده‌اند، این مهم موجب شده تا توجه به فواید و مضرات آنها در کانون توجه متخصصین علوم روانشناسی و علوم رفتاری قرار گیرد.
به گزارش روی‌تیتر، بازی‌های رایانه‌ای با تنوع بسیار زیادی که دارند بخش قابل توجهی از وقت و انرژی کودکان و نوجوانان را به خود اختصاص داده‌اند، این مهم موجب شده تا توجه به فواید و مضرات آنها در کانون توجه متخصصین علوم روانشناسی و علوم رفتاری قرار گیرد.
به باور روانشناسان و جامعه شناسان، بازی و اسباب بازی که عمیقا با زندگی کودکان و نوجوانان پیوند خورده است، در روحیه و تکوین شخصیت آنان، اثر عمیقی بر جای می‌گذارد و سبب می‌شود که کودکان از طریق آشنایی با الگوها و هنجارهای جامعه خویش و درونی‌سازی ارزش‌های آن در راستای اجتماعی شدن، گام بردارند.
علی محمد رجبی، کارشناس امنیت فضای مجازی در این باره می‌گوید: بازی‌های رایانه‌ای این توانایی را دارند که بتوانند به رشد و توسعه فکری کودکان و نوجوانان کمک کنند و یا بالعکس عاملی باشند برای ترویج خشونت، بی‌بند و باری و کم‌تحرکی آنها. شناخت فواید و مضرات بازی‌های رایانه‌ای برای کودکان می‌تواند به والدین برای انتخاب درست بازی‌های رایانه‌ای کمک کند. در ادامه به برخی از فواید و مضرات اشاره شده‌است:
فواید بازی‌های رایانه‌ای
۱- کمک به کودکان و نوجوانان دارای بیماری‌های مزمن
پژوهشگران دانشگاه یوتا سال گذشته تحقیقی را منتشر ساختند که نشان می‌داد انجام منظم بازی‌های رایانه‌ای توسط بچه‌های دارای بیماری و اختلالاتی نظیر اوتیسم، افسردگی و پارکینسون، سبب افزایش استقامت و روحیه مقاومت آنها در برابر مشکلات ناشی از بیماری می‌شود. دانشمندان بر این باورند که این‌گونه بازی‌ها بر روی ساز و کارهای عصبی خاصی تاثیر گذاشته و موجب ایجاد هیجان مثبت می‌شود.
۲- افزایش توانایی‌های حرکتی کودکان پیش‌دبستانی
با اینکه قرار‌دادن یک کودک کم سن و سال در برابر تلویزیون برای انجام بازی رایانه‌ای کار درستی تلقی نمی‌شود، اما این همه ماجرا نیست. زیرا پژوهش دانشمندان دانشگاه دیکن در ملبورن استرالیا نشان می‌دهد انجام بازی‌های تعاملی رایانه‌ای به تقویت مهارت‌های حرکتی کنترل اشیا در کودکان می‌انجامد.
۳- کاهش استرس و افسردگی
دامنه فواید بازی‌های رایانه‌ای تنها به کودکان و نوجوانان محدود نمی‌شود. پژوهشی که در سال ۲۰۰۹ منتشر شد، نشان می‌دهد انجام بازی‌های رایانه‌ای می‌تواند به افرادی که از مشکلاتی نظیر استرس یا افسردگی رنج می‌برند، کمک کند تا بتوانند تا حدی بر این مشکلات غلبه کنند.
۴- کاهش شدت درد
بازی‌های رایانه‌ای نه تنها می‌توانند موجب کاهش اثرات منفی مشکلات ذهنی شوند، بلکه حتی می‌توانند دردهای جسمی را هم کاهش دهند. دانشمندان دانشگاه واشینگتن نوعی بازی طراحی کرده‌اند که به بیمارانی که از درد شدیدی رنج می‌برند، امکان می‌دهد از درد خود بکاهند. این بازی که «دنیای برفی» نام دارد نوعی بازی واقعیت مجازی است که در آن به فرد خود را در یک سرزمین پوشیده از برف می‌بیند و می‌تواند گلوله‌های برفی را به سمت پنگوئن‌ها و آدم برفی‌هایی که می‌بیند پرتاب کند. به این ترتیب حواس بیمار از درد به بازی معطوف می‌شود. بررسی‌ها نشان داد بیمارانی که از این بازی استفاده کرده‌اند، نیازمند داروی مسکن کمتری بوده‌اند.
۵- تقویت توان بینایی
پدر و مادرها معمولا به فرزندان خود می‌گویند نشستن در برابر تلویزیون منجر به کاهش قدرت بینایی می‌شود. دانشمندان دانشگاه مک مستر کانادا اما به نتیجه‌ای شگفت‌انگیز دست یافتند. افرادی که دچار بیماری آب مروارید هستند، می‌توانند با انجام بازی‌هایی که در آن کاربر باید به هدف‌هایی مشخص شلیک کند، قدرت بینایی خود را تقویت کنند.
۶- تقویت توانایی تصمیم‌گیری
بیشتر بازی‌های رایانه‌ای نیازمند تصمیم‌گیری و واکنش سریع کاربر هستند. دانشمندان عصب‌شناس دانشگاه روچستر نیویورک به این نتیجه رسیدند که انجام بازی‌های رایانه‌ای سبب تمرین مغز برای تصمیم‌گیری سریع می‌شود. بازی‌هایی نظیر شبیه‌سازی موقعیت‌هایی که باید در آن به سرعت تصمیم گرفت کاربر را عادت می‌دهد تا به سرعت اطلاعات محیطی را بررسی و بلافاصله به آنها واکنش دهد.
۷- افزایش شادی در میان سالمندان
پژوهشگران در دانشگاه کارولینای شمالی به بررسی رابطه بازی‌های رایانه‌ای و سلامت روانی (شادی) افراد سالمند پرداختند. این مطالعه به این نتیجه رسید افراد سالمندی که گهگاه بازی‌های رایانه‌ای انجام می‌دادند، شادتر از سایر هم سن و سالان خود بوده‌اند و هیجانات مثبت‌تری از خود بروز می‌دادند.بازی‌های رایانه‌ای، فرصت یا تهدید؟
مضرات
بسیاری از پژوهشگران و متخصصین علم روانشناسی بر این عقیده‌اند که مضرات بازی‌های رایانه‌ای بسیار بیشتر از فواید آن می باشد و تمامی پدران و مادران را بر این دانستند که باعث جلوگیری استفاده دائم فرزندان خود از بازی‌های رایانه‌ای شوند، هر چند این امر را متذکر شدند که حتماً لازم است فرزندان بازی‌های رایانه‌ای را تجربه کنند، اما به میزان کمی از اوقات فراغتشان …
در این جا هم مضرات ناشی از استفاده بازی‌های رایانه‌ای را معرفی می‌کنیم :
۱- مشکلات بینایی
نگاه‌کردن و خیره‌شدن بیش از حد به هر نوع صفحه تصویری، باعث بروز مشکلات چشمی می‌شود. افرادی که بیش از حد بازی‌های رایانه‌ای انجام می‌دهند، نیز از این قاعده مستثنی نیستند و دردهای چشمی بیشتری آنها را تهدید می‌کند، خصوصا اینکه چشم شخص نزدیک بین هم باشد. خیره شدن به صفحه تصاویر سفیدرنگ برای چشم بسیار مضر است، خصوصاً اینکه وقتی فرد به صفحه نمایش خیره می‌شود پلک هم نمی‌زند و همین مسأله باعث خشک‌شدن چشم می‌شود.
یکی از بیماری‌های چشمی رایج برای علاقمندان به بازی‌های رایانه‌ای، چشم‌های قهرمان گپتار نام دارد. در این بیماری ممکن است ساعت‌ها از بازی‌کردن گذشته باشد اما چشم هنوز درگیر تصاویری است که ساعت‌ها به آن خیره شده و آنها را می‌بیند.
۲- انگشت نینتندو
بیماری انگشت نینتندو به نام «نینتن دینیتیس» نیز شناخته شده‌است. در بازی رایانه‌ای «وی اسپرت» فرد دو دسته حرکتی در دست می‌گیرد و می‌بایست تعادل خود را مثل شکلی که در بازی می‌بیند، حفظ کند. این حفظ تعادل که شکل‌های گوناگونی دارد به زانوها و ستون فقرات آسیب جدی وارد می‌کند و حتی گاهی اوقات به دلیل اینکه فرد تعادل خود را از دست می‌دهد و به زمین می‌افتد، در قسمت‌هایی از بدنش دچار شکستگی می‌شود. مبتلایان به این بیماری پس از مدتی بازی پی در پی، دست و مچ دست‌هایشان شروع به درد گرفتن می‌کند. در این بیماری انگشت‌های فرد متورم می‌شود و درد می‌گیرد.
۳- رفتارهای خشونت‌بار و مشکلات ذهنی
مطالعات نشان می‌دهد افرادی که بیش از اندازه بازی‌های رایانه‌ای انجام می‌دهند همیشه نگران‌تر و افسرده‌تر از انسان‌های دیگر هستند. معمولاً کودکان بیشتر در خطر رفتارهای خشونت بار اجتماعی هستند و حتی خطر اعتیاد نیز در آنها وجود دارد. از جمله نشانه‌های بیماری‌های رفتاری در شخصی که بیش از حد بازی رایانه‌ای انجام می‌دهد، نگرانی بیش از حد، عصبانیت‌های بی‌دلیل و ترس‌های اجتماعی است. همچنین کودکانی که بازی‌های خشونت‌آمیز را مدام تکرار می‌کنند، تصورات خیالی خشونت‌باری دارند و رفتارهای تهاجمی بیشتری از خود نشان می‌دهند.
۴- کاهش و افزایش وزن نامعقول، اعتیاد
بسیاری تصور می‌کنند که فقط افرادی معتاد هستند که مواد اعتیادآور مصرف می‌کنند، اما با تحقیقاتی که روانشناسان انجام داده‌اند مشخص شده بازی‌های رایانه‌ای نیز اعتیادآور است.
به گفته محققان، خطر اعتیاد نوجوان‌ها و جوان‌هایی که به بازی رایانه‌ای روی می‌آورند، بیشتر از بقیه افراد است و بازی‌های رایانه‌ای دقیقاً مثل شرط‌بندی‌هایی که بسیاری از افراد دچار آن هستند شخص را وابسته به خود می‌کند.
از نشان‌های اعتیاد به بازی‌های رایانه‌ای از دست‌دادن وزن یا چاق‌شدن بیش از حد، کاهش روابط اجتماعی، توجه نکردن به بهداشت شخصی و اختلال در خواب فرد است.
۵- مرگ
افرادی که به بازی‌های رایانه‌ای اعتیاد دارند ساعت‌ها وقت خود را صرف بازی می‌کنند، بدون اینکه متوجه شوند چقدر زمان گذشته است. سال ۲۰۰۷ جوان ۲۸ ساله‌ای اهل کره جنوبی پس از اینکه ساعت‌ها در یک کافی نت مشغول بازی بود بیهوش شد. پس از انتقال وی به بیمارستان و به هوش‌آمدن جوان ۲۸ ساله، او به پزشک معالج خود گفت که ۷۲ ساعت تمام در حال بازی بوده و در این مدت غذای بسیار کمی خورده، به حمام نرفته و استراحت کافی نداشته است. به گفته پزشکان، اعتیاد شدید به بازی‌های رایانه‌ای ممکن است مرگبار باشد.
۶- سندروم تونل کارپال
سندرم تونل کارپال زمانی ظهور می‌کند که اعصاب اصلی بین دست و ساعد تحت فشار قرار می‌گیرد. این فشار زمانی اتفاق می‌افتد که تونل کارپال یعنی قسمتی از مچ که اعصاب اصلی و تاندون‌ها از آنجا می‌گذرد، متورم می‌شود.
افرادی که بیش از حد بازی‌های رایانه‌ای انجام می‌دهند، در خطر ابتلا به این سندروم قرار دارند و تنها نشانه فیزیکی ابتلا به این بیماری، اعتیاد به بازی‌های رایانه‌ای است. البته استفاده بیش از حد از موس رایانه نیز ممکن است باعث ایجاد حساسیت و تورم تونل کارپال شود .بازی های رایانه ای، فرصت یا تهدید
رشد مغز کودک در دو سال اول با اندازه ای خاص رشد می کند و بعد از 2 سال باید به طور طبیعی تا سن 21 سالگی طول بکشد اما زمانی که سلول های مغز در معرض فرایندهای تکنولوژی مانند گوشی موبایل و کامپیوتر و... قرار بگیرد این رشد زودتر اتفاق می افتد و در آینده اختلالاتی همچون برنامه ریزی و خود مدیریتی رخ می دهد.
میگرن از عوارض بازی رایانه ای
یکی از دردهای شایع کودکان علاقه مند به بازی های کامپیوتری سردرد میگرنی است؛ افرادی که برای مدت زمان زیادی بازی ویدئویی انجام می دهد به دلیل فشار زیاد به چشم، بیشتر در معرض دردهای میگرنی قرار می گیرد. در یک توضیح کوتاه و جامع در مورد سردردهای میگرنی باید گفت سردردهای میگرنی از یک قسمت سر شروع می شوند و به آرامی گسترش پیدا کرده و دردناک تر می گردند و در حالات شدیدتر منجربه استفراغ می شود.
به دلیل گسترش استفاده از تلفن‌های همراه بچه‌های امروز فراتر از زمان هستند، از بدو تولد گوشی به دست و لپ تاپ دیده به دنیا آمده‌اند و ساعت‌ها وقت خود را با این فناوری‌ها سپری می‌کنند موضوعی که سبب شده است کودکان این نسل را دیجیتالی به نامند. در دنیای امروز همگام با پیشرفت فناوری، بازی‌ها و سرگرمی‌های کودکان نیز پیشرفت کرده است، بازی‌هایی که از طریق یک گوشی تلفن همراه یا تبلت‌های کوچک قابل استفاده برای کودکان هستند. علاوه بر این در این راه پر پیچ‌و‌خم سرگرم شدن کودکان، محتوای بازی‌ها نیز قابل تامل است که معمولا هیچ تناسبی با سن و جنس کودک ندارد اما اقدام والدین برای در دسترس قرار دادن این بازی‌ها با یک گوشی تلفن همراه عملا فرزندان را در معرض انواع خطرها قرار می‌دهد.
برخی از بازی‌های رایانه ای خلاف رشد مناسب فکری است، به عنوان مثال آثار مخرب بازی کلش رویال سالهاست به اثبات رسیده و عصبیت زیادی به مخاطب بازی منتقل می‌کند، البته بخش زیادی از بازی‌های این مدلی منتقل کننده عصبیت به مخاطب است. عصبیتی که جامعه امروز به اندازه کافی از آن برخوردار است و نیازی نیست راه‌های تازه‌ای برای انتقال این عصبیت پیدا کرد. بازی کلش رویال فضایی را فراهم می‌کند که میل به برد را به قدری در مخاطب زیاد می‌کند که گاه با چند شکست پیاپی جنون برد آنی به او دست می‌دهد. در این سبک از بازی‌ها هر چه سطح موفقیت فرد بازی‌کننده بالاتر می‌رود بر میزان استرس و اضطراب او افزوده می‌شود زیرا ولع و هیجان بیشتری برای ادامه بازی و رسیدن به مراحل بالاتر پیدا می‌کند به گونه‌ای که اکثر فعالان بازی معتقدند در مراحل پایین‌تر راحت‌تر می‌توان از این بازی صرف نظر کرد، اما هرچه به مراحل بالاتر نزدیک می‌شوند، قدرت انصراف از ادامه بازی را از دست خواهند داد. در طول این بازی ، فرد تلاش می‌کند از قلعه خود محافظت کرده ضمن اینکه به تخریب قلعه‌های اطراف خود بپردازد و با تخریب بیشتر به غنایم بیشتری دست پیدا کند در حالی که در جامعه انسانی و به دور از فضای مجازی، نوع‌دوستی شرط موفقیت و پیشرفت و کسب آرامش در زندگی خواهد بود. البته در باب مضرات این بازی‌ها بحث زیاد است.
راهکارها
اگر چنانچه قرار است از بازی‌های کامپیوتری استفاده کنید. بهتر است بازی‌های تصویری خلاق که کودکان باید به‌وسیله‌ی آنها، معماهایی را حل کنند، بیش از بازی‌های دیگر موردتوجه قرار دهید.
بازی دسته‌جمعی کودکان، با ابزارهای تصویری کمتر مسئله‌ساز است. این اسباب‌بازی‌ها، زمانی مخرب خواهد بود که کودک به‌تنهایی برای ساعات طولانی، غرق بازی شود.
والدین وقت بیشتری را به کودک و نوجوان خویش اختصاص بدهند. هرقدر وقت گذاری و ارتباط صحیح بین والدین و فرزندان بیشتر باشد. زمینه چنین بازی‌هایی کمتر فراهم می‌شود.
بهتر است که والدین همراه فرزندان خود به کوهستان، باشگاه‌ها و میدان‌ها ورزشی بروند و به کارهای موردعلاقه آنها بپردازند تا انرژی عصبی و روانی آنان تخلیه‌شده و توجهشان از بازی‌های رایانه‌ای منحرف شود.
به فرزندتان اجازه ندهید در فاصله‌ی نزدیکی از صفحه رایانه بنشیند.
از رایانه‌های با صفحه کوچک استفاده کنید.
نور صفحه تلویزیون را کم کنید.
ضروری است بچه‌ها به‌طور مرتب بین دو نوبت بازی استراحت کنند.
چشم‌ها باید مسلط به صفحه رایانه باشد.
روشنایی اتاق به نحوی تنظیم شود که زنندگی نور به حداقل برسد.
بهتر است والدین با کودکان صحبت کنند که فقط روزهای تعطیلی مجاز به استفاده از این بازی‌ها هستند.
با استدلال و منطق آسیب‌هایی را که کامپیوتر به کودکان وارد می‌آورد، متذکر شوید.
جمع‌بندی
مخرب‌ترین بازی‌های تصویری بازی‌هایی هستند که تصاویر آنها به‌طور مکرر بر صفحه ظاهر می‌شوند و کودک باید به تمام تصاویری که از برابر چشم وی می‌گذرند شلیک کند. لذا توصیه می‌شود ازاین‌گونه بازی‌ها کمتر در دسترس کودک قرار گیرد.
