خودکشی، عوامل، وضعیت آن در ایران و راهکارها
سازمان بهداشت جهانی تخمین زده است سالانه نزدیک به ۸۰۰ هزار نفر بر اثر خودکشی می‌میرند. یعنی هر ۴۰ ثانیه یک نفر. خودکشی نسبت به مالاریا، قتل و پارکینسون علت شایع‌تر مرگ و میر انسان‌هاست. در ۴۵ سال اخیر خودکشی در جهان ۶۰ درصد رشد داشته است. این اعداد و ارقام نشان می‌دهند این پدیده نیازمند توجه بیشتر است. ابتدا بیاید نگاهی به آمار و ارقام بیشتر مربوط به آن بیندازیم، سپس ببینیم آمارهای مربوط به ایران چه چیزی را نشان می‌دهند و در انتها نیز مروری اجمالی بر نحوه مواجهه صحیح با فرد در آستانه خودکشی داشته باشیم.
به گزارش روی تیتر، سازمان بهداشت جهانی تخمین زده است سالانه نزدیک به ۸۰۰ هزار نفر بر اثر خودکشی می‌میرند. یعنی هر ۴۰ ثانیه یک نفر. خودکشی نسبت به مالاریا، قتل و پارکینسون علت شایع‌تر مرگ و میر انسان‌هاست. در ۴۵ سال اخیر خودکشی در جهان ۶۰ درصد رشد داشته است. این اعداد و ارقام نشان می‌دهند این پدیده نیازمند توجه بیشتر است. ابتدا بیاید نگاهی به آمار و ارقام بیشتر مربوط به آن بیندازیم، سپس ببینیم آمارهای مربوط به ایران چه چیزی را نشان می‌دهند و در انتها نیز مروری اجمالی بر نحوه مواجهه صحیح با فرد در آستانه خودکشی داشته باشیم.
تعداد مرگ و میر بر حسب علت
خودکشی علت ۱.۴ درصد از مرگ و میر‌های مردم جهان است. این رقم در کره جنوبی ۵ درصد و در قطر ۳.۹ درصد است. در کشورهای یونان و اندونزی نیز زیر ۰.۵ درصد از مرگ‌ها به علت خودکشی هستند. در سال ۲۰۱۷ از هر ۱۰۰ هزار نفر ۱۰ نفر به علت خودکشی جان باخته‌اند. در کشورهای اروپای شرقی، کره جنوبی، گینه نو و زیمبابوه این رقم حدود ۲۵ نفر از هر ۱۰۰ هزار نفر است و در کشورهای شمال آفریقا، خاورمیانه، اندونزی و پرو از هر ۱۰۰ هزار نفر حدود ۵ نفر بر اثر خودکشی جان خود را از دست می‌دهند. گینه نو، لسوتو و روسیه سه کشوری هستند بیشترین خودکشی در آن‌ها اتفاق می‌افتد.
پیر‌ها بیشتر از جوانان و مردان بیش از زنان خودکشی می‌کنند
به طور نسبی افراد بالای ۷۰ سال بیشتر از بقیه خودکشی می‌کنند. در سال ۲۰۱۷ از هر ۱۰۰ هزار فرد بالای ۷۰ سال ۲۷.۵ نفر خودشان را کشته اند در حالی که میان افراد ۲۰ تا ۳۴ سال این عدد ۸.۲ نفر است.
مردان نیز بیش از دو برابر زنان خودکشی می‌کنند. از هر ۱۰۰ هزار زن در جهان ۶.۲۸ نفر و از هر صد هزار مرد ۱۳.۸۹ نفر خود را می‌کشند.
پیر‌ها بیشتر از جوانان و مردان بیش از زنان خودکشی می‌کنند
به طور نسبی افراد بالای ۷۰ سال بیشتر از بقیه خودکشی می‌کنند. در سال ۲۰۱۷ از هر ۱۰۰ هزار فرد بالای ۷۰ سال ۲۷.۵ نفر خودشان را کشته اند در حالی که میان افراد ۲۰ تا ۳۴ سال این عدد ۸.۲ نفر است.
مردان نیز بیش از دو برابر زنان خودکشی می‌کنند. از هر ۱۰۰ هزار زن در جهان ۶.۲۸ نفر و از هر صد هزار مرد ۱۳.۸۹ نفر خود را می‌کشند.
آمار خودکشی بر حسب جنسیت
آمار خودکشی بر حسب سن
روش‌های رایج خودکشی
در آمریکا 60 درصد مرگ‌هایی که با سلاح گرم رخ می‌دهند با هدف خودکشی انجام می‌شوند. معادل مرگ 6 نفر از 100 هزار نفر بر اثر خودکشی با سلاح گرم. مسومیت نیز یکی دیگر از روش‌های رایج است که سابقه تاریخی نیز دارد. این روش بیشتر در کشورهای در حال توسعه رایج است. خودسوزی، پرش از ارتفاع، رگ زدن و حلق آویز کردن نیز از دیگر روش‌های رایج خودکشی است.
چه عواملی ریسک خودکشی را بالا می‌برند؟
اختلالات روانی: مهم‌ترین عاملی که ضریب ریسک خودکشی را بالا می‌برد اختلالات روانی است. پژوهشی نشان می‌هد حدود 98 افرادی که خودکشی می‌کنند و می‌میرند از اختلالات روانی رنج می‌برده‌اند.
رکود اقتصادی: شرایط نامساعد اقتصادی رابطه معناداری با بالا رفتن آمار خودکشی دارد. بحران اقتصادی 1998 آسیای شرقی دوره‌ای بود که آمار خودکشی مردان در کشورهای ژاپن، هنگ کنگ و کره جنوبی به شکل قابل توجهی بالا رفت.
در آمریکا 60 درصد مرگ‌هایی که با سلاح گرم رخ می‌دهند با هدف خودکشی انجام می‌شوند. معادل مرگ 6 نفر از 100 هزار نفر بر اثر خودکشی با سلاح گرم. مسومیت نیز یکی دیگر از روش‌های رایج است که سابقه تاریخی نیز دارد. این روش بیشتر در کشورهای در حال توسعه رایج است. خودسوزی، پرش از ارتفاع، رگ زدن و حلق آویز کردن نیز از دیگر روش‌های رایج خودکشی است.
چه عواملی ریسک خودکشی را بالا می‌برند؟
اختلالات روانی: مهم‌ترین عاملی که ضریب ریسک خودکشی را بالا می‌برد اختلالات روانی است. پژوهشی نشان می‌هد حدود 98 افرادی که خودکشی می‌کنند و می‌میرند از اختلالات روانی رنج می‌برده‌اند.
رکود اقتصادی: شرایط نامساعد اقتصادی رابطه معناداری با بالا رفتن آمار خودکشی دارد. بحران اقتصادی 1998 آسیای شرقی دوره‌ای بود که آمار خودکشی مردان در کشورهای ژاپن، هنگ کنگ و کره جنوبی به شکل قابل توجهی بالا رفت.
پوشش رسانه‌ای خودکشی: پژوهش‌هایی بسیاری هستند که نشان می‌دهند اینکه رسانه‌ها چگونه اخبار مربوط به خودکشی را پوشش می‌دهند در انگیزه‌های خودکشی افراد تاثیر دارد. به نوعی بعضی از افراد از آنچه در اخبار می‌شنوند تقلید می‌کنند. به همین منظور سازمان بهداشت جهانی راهنمایی را برای توضیح چگونگی اخبار خودکشی در رسانه‌ها منتشر کرده است.
خودکشی در ایران
آمارهای خودکشی در ایران نسبت به میانگین‌های جهانی ارقام بهتری را نشان می‌دهد. همانطور که ذکر شد میانگین جهانی خودکشی 10 نفر از 100 هزار نفر است اما در ایران از هر 100 هزار نفر 6 نفر به علت خودکشی می‌میرند.
روند رشد آن اما نگران کننده است. بررسی آمار موجود در سالنامه آماری مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که از سال ۱۳۴۸ تا ۱۳۶۹ شمار خودکشی ثبت‌شده در ایران بسیار کم بوده و میانگین آن در طول یک سال، حتی به یک نفر از 100 هزار نفر هم نمی‌رسید. اما از سال ۱۳۷۰ تا ۱۳۷۴ تعداد خودکشی در ایران به طرز شگفت‌انگیزی بالا رفت. بین سال‌های ۱۳۷۵ تا ۱۳۷۹ از افزایش آن کاسته شد ولی مجددا بعد از سال ۱۳۷۹ به طور چشمگیری میزان خودکشی افزایش یافت. به گفته مریم عباسی‌نژاد، مسئول برنامه «پیشگیری از خودکشی» در وزارت بهداشت ایران، سال ۹۷ حدود یکصدهزار خودکشی در کشور ثبت شد.
خودکشی در چه مناطقی بیشتر است؟
استان‌های سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی کمترین آمار خودکشی را دارند. بیشترین رقم نیز مربوط به استان تهران است. آمار 18 استان از میانگین کشور بالاتر است. استان‌های ایلام، کهگیلویه و بویراحمد، کرمانشاه، لرستان، گیلان، زنجان، همدان، فارس، قزوین، آذربایجان شرقی، اردبیل، خوزستان، مازندران، تهران، بوشهر، کردستان، مرکزی و چهارمحال بختیاری.
خودکشی در نوجوانان نیز نسبت حائز اهمیتی را تشکیل می‌دهد. معاون بهداشت وزیر بهداشت می‌گوید 20.9 درصد خودکشی‌های سال 97 را نوجوانان انجام داده‌اند.
علل خودکشی ایرانیان
رئیس همایش سالانه انجمن علمی روانپزشکان ایران می‌گوید 73 درصد افرادی که اقدام به خودکشی می‌کنند در حاشیه شهرها زندگی می‌کنند. این موضوع نشان می‌دهد که مسائل اقتصادی و فقر در خودکشی افراد موثر بوده است، اما از آنجا که این اتفاق در مناطق مرفه‌نشین نیز رخ می‌دهد، نشان می‌دهد که خودکشی عوامل دیگری نیز دارد.
چگونه با فرد در آستانه خودکشی رفتار کنیم؟
ابتدا لازم است نشانه‌های افکار فرد در معرض خودکشی بشناسیم و آن‌ها را جدی بگیریم. اگر دوستی دارید که مدام درباره پوچی هستی و بی‌هدف بودن زندگی و نبودن راه‌حل صحبت می‌کند سعی کنید به او نزدیک شوید. اعتماد او را جلب کنید و بگذارید حرف بزند. حرف‌های او را جدی بگیرید و بگذارید بداند که حرف‌هایش برای شما مهم است.
نسبت به شرایط وی دلسوز باشید و او را قضاوت نکنید.
مدام به او نگویید تنها کسی که می‌تواند شرایط را تغییر دهد خود اوست. او اگر می‌توانست بدون کمک دیگران این کار را می‌کرد. به او نگویید «همه چیز درست می‌شود» یا «چیزی نیست». او را تشویق کنید به پزشک یا مشاور متخصص مراجعه کند.
علل خودکشی ایرانیان
رئیس همایش سالانه انجمن علمی روانپزشکان ایران می‌گوید 73 درصد افرادی که اقدام به خودکشی می‌کنند در حاشیه شهرها زندگی می‌کنند. این موضوع نشان می‌دهد که مسائل اقتصادی و فقر در خودکشی افراد موثر بوده است، اما از آنجا که این اتفاق در مناطق مرفه‌نشین نیز رخ می‌دهد، نشان می‌دهد که خودکشی عوامل دیگری نیز دارد.
چگونه با فرد در آستانه خودکشی رفتار کنیم؟
ابتدا لازم است نشانه‌های افکار فرد در معرض خودکشی بشناسیم و آن‌ها را جدی بگیریم. اگر دوستی دارید که مدام درباره پوچی هستی و بی‌هدف بودن زندگی و نبودن راه‌حل صحبت می‌کند سعی کنید به او نزدیک شوید. اعتماد او را جلب کنید و بگذارید حرف بزند. حرف‌های او را جدی بگیرید و بگذارید بداند که حرف‌هایش برای شما مهم است.
نسبت به شرایط وی دلسوز باشید و او را قضاوت نکنید.
مدام به او نگویید تنها کسی که می‌تواند شرایط را تغییر دهد خود اوست. او اگر می‌توانست بدون کمک دیگران این کار را می‌کرد. به او نگویید «همه چیز درست می‌شود» یا «چیزی نیست». او را تشویق کنید به پزشک یا مشاور متخصص مراجعه کند.
