آلودگی هوا در 1401 جان چند نفر را گرفت؟

به گزارش فراتیتر، دکتر عباس شاهسونی گفت: با تاکید بر اینکه هوا یکی از اساسی‌ترین نیازهای فیزیولوژیک انسان و سایر موجودات زنده است، ‌ گفت: این نیاز به شکلی است که تصور ادامه حیات بدون هوا حتی برای چند دقیقه غیر ممکن است. با این حال بر اساس آخرین گزارش بار بیماری‌ها،  آلودگی هوا چهارمین عامل خطر مرگ در جهان و مهم‌ترین تهدید محیط زیستی برای سلامت انسان است.

۷ میلیون مرگ زودرس در جهان منتسب به آلودگی هوا

وی با اشاره به اینکه براساس آخرین گزارش سازمان جهانی بهداشت آلودگی هوای آزاد و هوای داخل سالیانه منجر به بیش از ۷ میلیون مرگ زودرس در جهان می‌شود، تصریح کرد: در واقع از هر ۹ مرگ در جهان، یک مرگ منتسب به آلودگی هوا است. طبق آمار و اطلاعات سازمان بهداشت جهانی در حال حاضر ۹۹ درصد از جمعیت جهان در کشورهایی زندگی می‌کنند که در آنها سطح آلودگی هوا (غلظت سالیانه ذرات معلق PM۲.۵) بالاتر از رهنمود سازمان جهانی بهداشت (۵ میکروگرم در متر مکعب) است.

به گفته وی، در کشورهای با سطح درآمد متوسط و پایین خطر بیشتری وجود دارد و مردم این کشورها با سطوح خطرناک آلودگی هوا مواجهه دارند.

شاهسونی افزود: همچنین آلودگی هوا پس از دود سیگار به عنوان دومین علت مرگ‌های ناشی از بیماری‌های غیر واگیر در جهان شناخته می‌شود.

قانون هوای پاک به درستی اجرا می‌شود؟

وی با بیان اینکه قانون هوای پاک در سال ۱۳۹۶ با هدف کاهش انتشار آلاینده‌های هوا و کنترل آنها و به تبع آن حقظ سلامتی مردم مصوب و ابلاغ شده است، اظهار کرد: اگر آمار غلظت سالیانه ذرات معلق PM۲.۵ که به عنوان مهم‌ترین آلاینده برای سلامت انسان شناخته می‌شود را بررسی کنیم، میزان اجرای این قانون را بیشتر درک می‌کنیم.

او در ادامه توضیح داد: در سال ۱۳۹۶ (به عنوان سال پایه و مبنا) میانگین غلظت سالیانه ذرات معلق برابر با ۳۰ میکروگرم در متر مکعب بود ولی متاسفانه در طی سال‌های اجرای این قانون (پس از ۶ سال) نه تنها کاهشی در غلظت سالیانه ذرات معلق نداشتیم، بلکه میانگین غلظت سالیانه ذرات معلق PM۲.۵  در سال ۱۴۰۱ به ۳۵ میکروگرم در مترمکعب افزایش یافته است که نشان دهنده عدم اجرای صحیح قانون هوای پاک است.

او تاکید کرد: هر چند که تحریم‌های ظالمانه باعث کندی اقدامات برای کاهش آلودگی هوا شده است ولی در دولت‌های مختلف و بویژه دولت سیزدهم اقداماتی خوبی از جمله توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی، بهبود کیفیت سوخت و تسهیل واردات خودروهای برقی آغاز شده است که ان‌شاءالله در سال‌های پیش‌رو منجر به بهبود کیفیت هوا خواهد شد. البته باید نسبت به اولویت بندی اقدامات در جهت کاهش آلاینده‌های هوا نیز توجه کرد.

بررسی آثار بهداشتی و اقتصادی هوای آلوده در ۳۳ شهر کشور

وی با بیان اینکه بنابر ماده ۲۳ آیین‌نامه فنی ماده ۲ قانون هوای پاک، وزارت بهداشت موظف است برآورد سالانه تخمین هزینه‌های مستقیم آلودگی هوا در خصوص بیماری‌ها و مرگ و میرهای منتسب به آلودگی هوا را به تفکیک آلاینده‌های معیار و شهرهای دارای اولویت کشور منتشر کند، گفت: لذا وزارت بهداشت با همکاری مرکز تحقیقات کیفیت هوا و تغییر اقلیم دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی نسبت به تهیه گزارش کمی‌سازی اثرات بهداشتی و خسارات اقتصادی منتسب به آلاینده ذرات معلق PM۲.۵ در ۳۳ شهر کشور در سال ۱۴۰۱ اقدام کرده است.

رییس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت ادامه داد: طبق نتایج این گزارش طی سال ۱۴۰۱ میانگین سالیانه غلظت ذرات معلق PM۲.۵ در شهرهای تهران، اهواز، مشهد، تبریز، شیراز، اصفهان، ایلام، سنندج، یاسوج، همدان، خرم آباد، اراک، کرج، کرمانشاه، آبادان، زنجان، یزد، ارومیه، کرمان، بیرجند، قم، زابل، بجنورد، دزفول، بوشهر، شهرکرد، اردبیل، بندرعباس، شوشتر، بم، قزوین، ایرانشهر و بهبهان بیش از ۷ برابر رهنمود سازمان جهانی بهداشت (۵ میکروگرم در متر مکعب) و تقریبا ۳ برابر استاندارد ملی (۱۲ میکروگرم در متر مکعب) بود.

وی درباره علت نبودن شهرهای شمالی کشور در این مطالعه، بیان کرد: در شهرهای شمالی علی‌رغم اینکه ایستگاه سنجش کیفیت هوا وجود دارد، اما داده معتبر و پیوسته نداشتیم و یا آمار ارائه شده به ما با شواهد فرق داشت که این موضوع سبب شد این شهرها در مطالعه قرار نگیرند.

وی افزود: در سال ۱۴۰۱ به طور میانگین ۲۵۹ روز میانگین غلظت روزانه ذرات معلق PM۲.۵ در شهرهای مذکور بالاتر از رهنمود روزانه سازمان جهانی بهداشت (۱۵ میکروگرم در متر مکعب) بوده است.

پاک‌ترین و آلوده‌ترین شهرهای کشور

به گفته وی، بالاترین و پایین‌ترین میانگین غلظت سالیانه ذرات معلق PM۲.۵ در سال ۱۴۰۱ به ترتیب مربوط به شهر زابل با (بیش از ۱۶ برابر رهنمود سازمان بهداشت جهانی) و شهر اردبیل بوده است.

وضعیت آلودگی هوای پایتخت در سال ۱۴۰۱

او درباره وضعیت آلودگی هوای پایتخت در سال ۱۴۰۱، توضیح داد: در شهر تهران نیز ۳۶۰ روز (تقریبا تمام یک سال گذشته) میانگین غلظت روزانه ذرات معلق PM۲.۵ بالاتر از رهنمود روزانه سازمان جهانی بهداشت (۱۵ میکروگرم در متر مکعب) بوده است که یعنی فقط ۱.۴ درصد از روزهای سال (۵ روز) در تهران غلظت ذرات معلق PM۲.۵ کمتر از رهنمود سازمان بهداشت جهانی گزارش شده است.

کاهش تعداد روزهای با هوای خوب

وی افزود: طی سال ۱۴۰۱ در ۳۳ شهر مورد مطالعه کشور، تقریبا ۱۳.۵ درصد از روزهای سال شاخص کیفیت هوا ذرات معلق PM۲.۵ در محدوده هوای خوب، ۵۶.۶ درصد در محدوده هوای قابل قبول، ۲۲ درصد در محدوده هوای ناسالم برای گروه‌های حساس، ۶.۳ درصد در محدوده هوای ناسالم، ۰.۸۸ درصد در محدوده هوای خیلی ناسالم و ۰.۷۷ درصد در محدوده هوای خطرناک بوده است و نسبت به سال ۱۴۰۰ تعداد روزهای دارای هوای خوب کاهش یافته است.

شاهسونی ادامه داد: سال ۱۴۰۱ به طور میانگین ۱۳.۵ درصد از روزهای سال در ۳۳ شهر مورد مطالعه هوای خوب داشتند که این رقم نسبت به سال ۱۴۰۰ تفریبا ۴ درصد کاهش یافته است. به طور کلی تعداد روزهای با هوای قابل قبول در سال ۱۴۰۱ نیز نسبت به سال ۱۴۰۰ تقریبا ۸ درصد کاهش یافته است. همچنین به طور میانگین در سال ۱۴۰۱ در شهرهای مورد مطالعه فقط ۲۱.۷ درصد از روزهای سال میانگین غلظت روزانه ذرات معلق PM۲.۵ کمتر از ۱۵ میکروگرم در متر مکعب (رهنمود سازمان بهداشت جهانی) بوده است.

وی همچنین گفت: بیشترین تعداد روز هوای خوب در سال گذشته مربوط به شهر سنندج (۲۴۸ روز) و بیشترین تعداد روزهای هوای خطرناک نیز مربوط به شهر زابل (۱۹ روز) بوده است.

بیش از ۲۶ هزار مرگ منتسب به آلودگی هوا در سال گذشته

رییس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت درباره مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا در سال ۱۴۰۱، اظهار کرد: میانگین تعداد کل موارد مرگ منتسب به مواجهه طولانی مدت با ذرات معلق PM۲.۵ در افراد بالای ۳۰ سال در شهرهای مورد مطالعه به طور میانگین ۲۶ هزار و ۳۰۷ نفر بوده است که در پایتخت به طور میانگین مرگ ۷۱۲۵ نفر منتسب به مواجهه طولانی مدت با ذرات معلق PM۲.۵ در سال ۱۴۰۱ گزارش شده است.

افزایش ۲۶ درصدی مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا در ۱۴۰۱

وی افزود: تعداد کل موارد مرگ (همه علل) منتسب به مواجهه طولانی مدت با ذرات معلق PM۲.۵ در سال ۱۴۰۱ بیش از ۲۶ درصد نسبت به سال ۱۴۰۰ افزایش یافته است و نتایج نشان می‌دهد که به طور میانگین جزء کل موارد مرگ منتسب به ذرات معلق در کشور در سال ۱۴۰۱ برابر با ۱۳.۹۱ درصد بوده است.

در سال ۱۴۰۱ در مجموع خسارات مرتبط با کل موارد مرگ منتسب به ذرات معلق برابر با ۱۰.۳ میلیارد دلار معادل با ۴۲۱ هزار میلیارد تومان برآورد شده است؛ البته ذکر این نکته ضروری است که مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا در همه کشورهای دنیا وجود دارد و فقط مخصوص کشور ما نیست.

او تاکید کرد: ذکر این نکته ضروری است که در سال ۱۴۰۰ نیز تعداد همه مرگ‌های منتسب به مواجهه طولانی مدت با ذرات معلق PM۲.۵ بیش از ۸۷ درصد نسبت به سال ۱۳۹۹ افزایش یافته بود که علت این موضوع نیز کاهش رهنمود غلظت ذرات معلق توسط سازمان بهداشت جهانی بود؛ در واقع حد رهنمود غلظت ذرات معلق PM۲.۵ از ۱۰ میکروگرم به ۵ میکروگرم کاهش یافت.

بررسی میزان مرگ و میر ۳ بیماری منتسب به آلودگی هوا

شاهسونی در ادامه سخنان خود به بررسی میزان مرگ و میر ۳ بیماری مهم منتسب به آلودگی هوا پرداخت گفت: ۳ بیماری سرطان ریه، سکته‌های قلبی، سکته‌های مغزی ارتباط معنی‌داری با آلودگی هوا دارند.

وی افزود: تعداد مرگ به علت سرطان ریه در افراد بالای ۳۰ سال منتسب به مواجهه طولانی مدت با ذرات معلق PM۲.۵ در سال ۱۴۰۱ در شهرهای ذکر شده به طور میانگین ۶۸۱ نفر گزارش شد که بر این اساس نتایج نشان می‌دهد به طور میانگین جزء مرگ به علت سرطان ریه منتسب به ذرات معلق در کشور ۱۶.۴۳ درصد است.

وی تاکید کرد: تعداد مرگ در سال ۱۴۰۱ به علت بیماری‌های ایسکمیک قلبی (سکته قلبی) منتسب به مواجهه طولانی مدت با ذرات معلق PM۲.۵ در ۳۳ شهر مورد مطالعه به طور میانگین ۶۲۲۵ نفر بوده است که به طور میانگین جزء مرگ به علت بیماری‌های ایسکمیک قلبی منتسب به ذرات معلق در کشور در سال گذشته برابر با ۱۵.۷ درصد بوده است.

به گفته رییس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت، تعداد مرگ به علت سکته مغزی منتسب به مواجهه طولانی مدت با ذرات معلق PM۲.۵ در سال ۱۴۰۱ در شهرهای نام برده شده به طور میانگین ۲۶۳۲ نفر بوده است و به طور میانگین جزء مرگ به علت سکته مغزی منتسب به ذرات معلق در کشور برابر با ۱۵.۸ درصد گزارش شده است.

هزینه ۴۲۱ هزار میلیاردی مرگ‌ومیر ناشی از آلودگی هوا طی یک سال

وی با اشاره به اینکه در سال ۱۴۰۱ در مجموع خسارات مرتبط با کل موارد مرگ منتسب به ذرات معلق برابر با ۱۰.۳ میلیارد دلار معادل با ۴۲۱ هزار میلیارد تومان برآورد شده است، تصریح کرد: البته ذکر این نکته ضروری است که مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا در همه کشورهای دنیا وجود دارد و فقط مخصوص کشور ما نیست. در حال حاضر ۹۹ درصد از جمعیت جهان در کشورهایی زندگی می‌کنند که در آن سطح آلودگی هوا (غلظت سالیانه ذرات معلق PM۲.۵) بالاتر از رهنمود سازمان جهانی بهداشت است. به هر حال این هم از افتخارات نظام جمهوری اسلامی ایران است که از سال ۱۳۹۵ سالیانه مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا را اعلام می‌کند و باید این آمار در برنامه‌ریزی سیاستگذاران برای بهبود سالیانه کیفیت هوا مورد توجه قرار گیرد.  

۵ عامل موثر در بروز آلودگی هوای شهرها

او درخصوص مهم ترین عامل آلودگی هوای شهرها، اظهار کرد: با توجه به سیاهه‌ای که توسط سازمان حفاظت محیط زیست و شهرداری تهران منتشر شده است؛ در حال حاضر مهم‌ترین عامل آلودگی هوا شهرها به خصوص کلانشهر تهران، تردد خودروهای فرسوده (به خصوص ناوگان حمل و نقل عمومی فرسوده)، موتورسیکلت‌های کاربراتوری و فرسوده (طبق آمار تقریبا ۸۰ درصد آن‌ها فرسوده هستند)، تردد کامیون‌های دیزلی فرسوده و فاقد فیلتر دوده و استفاده از سوخت نامناسب است. البته در شهرهای دیگر از جمله اراک و اصفهان، نقش منابع ثابت نیز قابل توجه است.

وی افزود: طبق قانون هوای پاک وظیفه نظارت بر حسن اجرای قانون هوای پاک جزء وظایف سازمان حفاظت محیط زیست است؛ اما کلیه دستگاه‌های اجرایی وظایف‌شان به تفکیک در آیین‌نامه فنی ماده ۲ قانون هوای پاک و سایر مواد قانون هوای پاک مشخص شده است.

وضعیت آلودگی هوا در کدام شهرها بحرانی‌تر است؟

شاهسونی در پاسخ به این سوال که در حال حاضر وضعیت آلودگی هوا در کدام شهر بحرانی‌تر است؟، بیان کرد: در حال حاضر در کلانشهرها از جمله تهران، اصفهان، اراک و مشهد به خصوص در روزهایی که هوا پایدار است و وزش باد وجود ندارد، غلظت آلاینده ذرات معلق بالاتر از رهنمود سازمان بهداشت جهانی است. از طرفی متاسفانه در سال‌های اخیر طوفان‌های گرد و غباری علاوه بر جنوب غرب و جنوب شرق کشور، هوای کلانشهر مشهد را تحت تاثیر قرار داده است و در سال ۱۴۰۲ بیشترین افزایش را در غلظت ذرات معلق در کلانشهرها در این شهر شاهد هستیم.

او در خاتمه تاکید کرد: همچنین در شهرهایی مثل زابل و اهواز که در معرض طوفان‌های گرد و غباری (که عمدتا به علت خشکسالی و تغییرات اقلیمی افزایش یافته است) هستند، غلظت ذرات معلق چندین برابر رهنمود سازمان جهانی بهداشت است.